'Bản trắng' khát vọng hồi sinh

Ký ức đáng quên

Đây là lần thứ hai chúng tôi “đột nhập” thung lũng Noọng Ó. Lần đầu cách đây đã 5 năm, khi ấy đường vào còn hết sức cheo leo, trơn trượt, luôn thấp thỏm nỗi lo “ngựa sắt” trượt ngã hay bất chợt có ai đó từ bụi cây lao ra chặn đường. Bây giờ đường đã dễ đi hơn, đoạn từ bản Xốp Thặp đến Chà Lắn gần 10km phần nhiều đã được đổ bê tông, đoạn có độ dốc và khúc khuỷu, khó khăn nhất đã được xử lý; đoạn còn lại từ Chà Lắn vào Noọng Ó gần 10km vẫn là đường đất nhưng tương đối bằng phẳng và dễ đi.

Bản Noọng Ó đã được đầu tư làm đường giao thông nội bản

Sau hơn một giờ “phi” trên đường cùng với Phó chủ tịch UBND xã Hữu Lập Kha Văn Moọc, con “ngựa sắt” tụt dốc Noọng Ó, Trưởng bản Lương Văn Mắn đã chờ sẵn dưới cây cổ thụ đầu bản. Gần 90 nóc nhà cao, thấp nằm giữa thung lũng, xung quanh là những dãy núi sừng sững và hiểm trở. So với 5 năm trước, nhịp sống nơi đây đã có những dấu hiệu đổi thay, rõ nhất là con đường chính của bản vừa được đổ bê tông, điểm trường mầm non và tiểu học cũng vừa được xây mới, có thêm những ngôi nhà mới kiên cố và khá khang trang, có tiếng thoi đưa lách cách... Dẫu vậy, vẫn còn những ngôi nhà bỏ hoang, cửa đóng im ỉm, cây dại lút vườn vì chủ nhân đang đi làm ăn xa hoặc đang thụ án do buôn bán, vận chuyển ma túy.

Trưởng bản Lương Văn Mắn kể lại: “Khoảng năm 2000 trở về trước, Noọng Ó thuộc diện khấm khá nhất xã, không lúc nào thiếu cái ăn, trâu, bò, lợn, gà không đếm xuể. Vậy mà chỉ vài năm sau khi dính vào ma túy, Noọng Ó đã trở nên xơ xác, tiêu điều”.

Bản Noọng Ó, xã Hữu Lập (Kỳ Sơn) chưa có điện lưới, phải dùng nguồn điện từ thủy điện mini

Noọng Ó lại nằm ở vị trí đắc địa, tiếp giáp với 4 xã Bảo Nam, Phà Đánh, Huồi Tụ và Mường Lống nên những kẻ buôn “hàng trắng” tìm đến lập “cơ sở” hoạt động. Ban đầu chúng kết thân rồi lôi kéo thanh niên vào con đường hút chích, nghiện ngập. Mối họa từ đó cứ lớn dần, nhiều người của bản đã không cưỡng nổi sự dụ dỗ của “con ma trắng”. Dù lực lượng chức năng đã có nhiều nỗ lực ngăn chặn, nhưng do Noọng Ó nằm xa trung tâm, địa hình hiểm trở, lại tiếp giáp với nhiều xã, nên những kẻ buôn bán “cái chết trắng” vẫn liều lĩnh hoạt động. Thậm chí, chúng còn dựng lán trại trên núi, bố trí canh phòng để trao đổi ma túy.

Hậu quả để lại là bản làng tan hoang, xơ xác, nhiều gia đình ly tán, hàng chục người vào trại cai nghiện và thụ án tù, Noọng Ó được mệnh danh là “bản trắng”.

Ông Lữ Thảo Thăm từng nhiều năm sử dụng ma túy, nay kiếm sống bằng nghề đan lát

Làm lại cuộc đời

Đã gần 20 năm kể từ khi “cơn lốc trắng” tràn về, quãng thời gian đủ để nó tàn phá đến mấy thế hệ ở Noọng Ó và cũng đủ dài để bà con người Thái ở đây nhận ra tác hại của “chất trắng” đối với sự bình yên của bản làng, hạnh phúc của mỗi gia đình và nỗi đau của từng số phận bị đọa đày. Thời gian và hậu họa của ma túy đã giúp họ thức tỉnh, cho dù muộn màng. Khát vọng được hồi sinh, làm lại cuộc đời đã lan khắp Noọng Ó.

Chị em phụ nữ bản Noọng Ó duy trì nghề dệt thổ cẩm

Đặc biệt, chứng kiến những mất mát và hậu họa của thế hệ cha chú và đàn anh, những người trẻ đã không khỏi lo sợ. Không muốn cuộc đời mình bị “con ma trắng” trói buộc nên học hành xong, họ đều tìm đường đi làm ăn xa với quyết tâm tránh xa sự dụ dỗ chết người, phần lớn tìm đến các khu công nghiệp trong Nam, ngoài Bắc để làm công nhân, chi tiêu tiết kiệm, tích cóp tiền để mấy năm sau trở về có vốn làm ăn, phát triển kinh tế gia đình.

Như để chứng minh thực tế đó, anh Mắn dẫn chúng tôi qua nhà ông Lữ Thảo Thăm (sinh năm 1952), một người từng sử dụng ma túy nhiều năm, đã nhiều lần đi cai nghiện. Ông đang ngồi đan bế, vợ ông cũng vừa lên rừng lấy củi về, sự khắc khổ hiện rõ trên nét mặt. Ông nói: “Ngày trước trót dại dính vào ma túy, bị nó làm khổ cả một đời. Bây giờ các con, các cháu đều đi làm ăn xa để vừa tránh xa được “con ma trắng”, vừa gom góp tiền để ít năm nữa về có vốn làm ăn”.

Phó chủ tịch Kha Văn Moọc cho hay, thời gian gần đây, xã Hữu Lập tăng cường phối hợp với công an huyện và các xã giáp ranh để triệt phá các tụ điểm trao đổi ma túy, giám sát các đối tượng nghi vấn, nên tình hình đã lắng xuống. Tuyến đường từ trung tâm xã vào Noọng Ó đang được nâng cấp, việc đi lại và tổ chức tuần tra thuận lợi hơn, nên tội phạm ma túy không còn dám hoạt động liều lĩnh.

Giờ học của các cháu mầm non điểm trường bản Noọng Ó

Chúng tôi ghé thăm điểm trường mầm non và tiểu học bản Noọng Ó vừa được Nhà nước hỗ trợ, đầu tư xây dựng kiên cố, khang trang với tổng kinh phí hơn 800 triệu đồng theo Chương trình 135. Tiếng trẻ em học bài, tiếng hát ngân xa và tiếng cười vang lên rộn rã, tưởng chừng như nơi đây chưa từng là “thủ phủ” ma túy ở miền rẻo cao Kỳ Sơn.

Cô giáo Phạm Thị Khanh, phụ trách điểm trường, cho hay: “Còn nhỏ tuổi nhưng các cháu đã biết được phần nào tác hại của ma túy đối với cuộc sống khi thấy có người thân, họ hàng hay hàng xóm đang chịu án tù hoặc đang cai nghiện tập trung. Tôi luôn căn dặn các cháu, ma túy là chất độc, những người buôn bán, sử dụng ma túy là người xấu, phải tránh xa”. Nhìn những gương mặt hồn nhiên, nghe những thanh âm trong trẻo ấy, ai cũng mong sau này lớn lên, những đứa trẻ ở Noọng Ó sẽ có đủ bản lĩnh để sống một cuộc sống lành mạnh, đủ sức “đề kháng” để không bị ma túy dụ dỗ, để tìm lại cuộc sống sung túc, yên bình mà người lớn đã đánh mất.

Một ngày với những vui buồn ở Noọng Ó, trước lúc cưỡi “ngựa sắt” rời thung lũng, Phó chủ tịch Kha Văn Moọc chia sẻ tâm tư: “Xã đã có kế hoạch tiếp tục nâng cấp đường giao thông. Sắp tới Nhà nước sẽ đầu tư xây dựng hệ thống điện lưới và có chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế. Việc đẩy mạnh truy quét, trấn áp tội phạm ma túy cùng với sự thức tỉnh và khát vọng đổi đời của bà con dân bản, hy vọng Noọng Ó sẽ sớm hồi sinh”.

Trần Công Kiên