Bám sát chức năng, nhiệm vụ, xét xử công bằng, nghiêm minh, giữ vững kỷ cương, kỷ luật quân đội

Để kịp thời trừng trị, trấn áp những phần tử phản cách mạng, tay sai ngoan cố chống lại chính quyền dân chủ nhân dân, bảo vệ chủ quyền, độc lập dân tộc, an ninh chính trị, trật tự xã hội, đồng thời giáo dục, răn đe những người có hành vi vi phạm pháp luật, ngày 13-9-1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 33C-SL, thành lập các Tòa án Quân sự (TAQS) trong phạm vi cả nước, đây là dấu mốc lịch sử đánh dấu sự ra đời của hệ thống tòa án Việt Nam nói chung và TAQS nói riêng.

Trong suốt 75 năm xây dựng và trưởng thành, các TAQS đã có những đóng góp quan trọng vào sự nghiệp bảo vệ thành quả cách mạng, bảo vệ độc lập dân tộc, nâng cao sức mạnh chiến đấu của quân đội. Trong các cuộc kháng chiến giải phóng và bảo vệ Tổ quốc, các TAQS đã trừng trị kiên quyết, kịp thời nhiều phần tử gián điệp, phản động, tay sai của địch hoạt động chống phá chính quyền cách mạng, tạo tiếng vang lớn trong nhân dân, như: Vụ án tại phố Ôn Như Hầu ở Hà Nội; vụ án gián điệp biệt kích C47, vụ Ba Nhỏ ở Nam Bộ... góp phần giữ vững kỷ cương xã hội, kỷ luật quân đội, giữ vững tinh thần quân dân, khẳng định tòa án là công cụ chuyên chính của Nhà nước trong công cuộc đấu tranh giải phóng và bảo vệ Tổ quốc.

Trải qua quá trình phát triển, các TAQS được củng cố, kiện toàn về mọi mặt, vượt mọi khó khăn để hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ; xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, phục vụ kịp thời nhiệm vụ chính trị của các đơn vị trong toàn quân. Bằng kết quả hoạt động của mình, các TAQS đã góp phần giáo dục quân nhân trung thành với Đảng, Tổ quốc và nhân dân, chấp hành nghiêm pháp luật Nhà nước, kỷ luật của quân đội, tôn trọng những quy tắc của cuộc sống xã hội, đấu tranh phòng, chống tội phạm và các vi phạm pháp luật khác. Qua đó, bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa (XHCN), giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, tăng cường kỷ luật và sức mạnh chiến đấu của quân đội, giữ vững, củng cố niềm tin của nhân dân với Đảng, Nhà nước và quân đội.

Trước yêu cầu đổi mới toàn diện đất nước, quân đội, chủ trương xây dựng Nhà nước pháp quyền của dân, do dân và vì dân và yêu cầu của Chiến lược Cải cách tư pháp, các TAQS đã tích cực nghiên cứu, đổi mới theo hướng tinh gọn, tăng cường hiệu quả và hiệu lực, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Quân ủy Trung ương (QUTƯ), Bộ Quốc phòng (BQP) và hướng dẫn nghiệp vụ của Tòa án Nhân dân Tối cao (TANDTC), các TAQS đã giải quyết 100% số vụ án trong thời gian luật định. Đưa ra xét xử lưu động các vụ án điển hình tại các đơn vị, địa bàn nhằm đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm, phục vụ yêu cầu nhiệm vụ chính trị của Trung ương và địa phương. Công tác xét xử bảo đảm nghiêm minh, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không kết án oan, không bỏ lọt tội phạm. Hoạt động của các TAQS góp phần không nhỏ vào công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, giữ nghiêm pháp luật Nhà nước, kỷ luật quân đội.

TAQS các cấp tích cực tham mưu cho QUTƯ, BQP, cấp ủy và chỉ huy các cấp trong thực hiện Chiến lược Cải cách tư pháp; trong phổ biến giáo dục pháp luật; trong đấu tranh phòng, chống vi phạm, tội phạm và xử lý các vụ án, vụ việc, tham gia xây dựng chính sách, pháp luật liên quan đến quân đội. Toàn ngành tích cực tham gia góp ý kiến và trực tiếp xây dựng hàng trăm dự án luật, pháp lệnh, nghị định, quyết định, thông tư có liên quan đến hoạt động của ngành, như: Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự, Bộ luật Dân sự... Tham gia đóng góp ý kiến xây dựng hàng trăm dự án luật, pháp lệnh và nhiều văn bản pháp luật khác do Quốc hội, TANDTC, BQP, Tổng cục Chính trị giao, do các bộ, ban, ngành chuyển tới. Phối hợp với các cơ quan chức năng của Nhà nước, quân đội nghiên cứu soạn thảo nhiều thông tư, hướng dẫn liên tịch làm cơ sở cho việc thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan tố tụng; tham mưu giúp BQP xây dựng các dự án luật, pháp lệnh được giao. Các TAQS cũng thực hiện tốt công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, nói chuyện và giảng dạy pháp luật hàng chục nghìn giờ mỗi năm cho cán bộ, chiến sĩ và nhân dân trên các địa bàn đóng quân. Đẩy mạnh nghiên cứu khoa học pháp lý, tham gia các ban soạn thảo, tổ biên tập xây dựng văn bản quy phạm pháp luật của BQP, TANDTC và các cơ quan hữu quan.

Công tác đào tạo, bồi dưỡng, luân chuyển, rèn luyện đội ngũ cán bộ được chú trọng nhằm xây dựng đội ngũ cán bộ có chất lượng cao, có phẩm chất đạo đức trong sạch, có dũng khí bảo vệ công lý. Hiện nay, đội ngũ cán bộ làm công tác chuyên môn thuộc TAQS các cấp bảo đảm 100% trình độ cử nhân luật; phần lớn có trình độ sau đại học, nhiều đồng chí có học vị tiến sĩ luật; hàng trăm cán bộ đã qua đào tạo cao cấp lý luận chính trị. TAQS Trung ương phối hợp với Học viện Tòa án mở lớp bồi dưỡng nghiệp vụ xét xử, tổ chức học tập tại chức và tập huấn nghiệp vụ cho 100% cán bộ chuyên môn, tạo nhận thức thống nhất, cập nhật kịp thời những văn bản, quy định pháp luật mới, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong quá trình cải cách tư pháp.

Thời gian tới, cùng với nhiệm vụ xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, thì việc đẩy mạnh cải cách tư pháp đặt ra những yêu cầu cao hơn đối với các TAQS. Vì vậy, các TAQS cần tiếp tục quán triệt sâu sắc đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước, nhiệm vụ quân sự, quốc phòng; triển khai nghiêm túc chỉ thị của Chánh án TANDTC về thực hiện nhiệm vụ, nhất là các giải pháp đột phá. Tích cực tham mưu với QUTƯ, BQP về công tác chính sách pháp luật. Phối hợp với các cơ quan chức năng tư pháp đầu ngành trong quân đội trên cơ sở thực hiện đúng chức năng hiến định để điều tra, truy tố, xét xử các vụ án hình sự kịp thời, đúng pháp luật, đáp ứng yêu cầu của công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm trong giai đoạn hiện nay. Đẩy mạnh nghiên cứu khoa học pháp lý, tiếp tục đi vào chiều sâu, nâng cao hiệu quả công tác giáo dục pháp luật.

Bên cạnh đó cần tiếp tục nâng cao năng lực lãnh đạo toàn diện, sức chiến đấu của cấp ủy, chi bộ, đảng bộ; thực hiện có hiệu quả Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) về xây dựng, chỉnh đốn Đảng gắn với đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; giữ vững nguyên tắc, chế độ lãnh đạo và sinh hoạt Đảng. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng, kiểm tra, giám sát bảo đảm giữ nghiêm kỷ luật, kỷ cương trong ngành TAQS, rèn luyện đạo đức của người thẩm phán, cán bộ quân pháp, bảo đảm 100% cán bộ, nhân viên TAQS các cấp có phẩm chất đạo đức và năng lực công tác tốt, không có cán bộ, nhân viên vi phạm kỷ luật Đảng, kỷ luật quân đội, pháp luật Nhà nước và quy định của ngành. Toàn ngành chú trọng thực hiện tốt Phong trào Thi đua Quyết thắng, thường xuyên tăng cường công tác quản lý, kiểm tra, giám sát đội ngũ cán bộ, nâng cao kỷ luật công vụ. Tích cực hưởng ứng và tham gia các phong trào thi đua của ngành, thực hiện tốt lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh “Phụng công, thủ pháp, chí công, vô tư” với khẩu hiệu “Trách nhiệm, kỷ cương, chất lượng, vì công lý” gắn với phương châm “gần dân, hiểu dân, giúp dân, học dân”, đoàn kết, chủ động, tích cực, sáng tạo, hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ chính trị được giao.

Do sự chuyển biến của cách mạng và tình hình, nhiệm vụ của quân đội, đến cuối năm 1979 tổ chức TAQS gồm: TAQS Trung ương, 16 TAQS quân khu, quân chủng và tương đương. Tháng 1-1986, Hội đồng Nhà nước ban hành Pháp lệnh Tổ chức TAQS, theo đó TAQS tổ chức thành 3 cấp, xét xử theo 2 cấp, sơ thẩm, phúc thẩm. Đến trước năm 2020, ngành TAQS có 27 tòa án, bao gồm TAQS Trung ương, 9 TAQS quân khu và 17 TAQS khu vực. Trong giai đoạn mới, thực hiện chủ trương của Đảng về thu gọn đầu mối, tinh gọn biên chế, đẩy mạnh cải cách tư pháp, hệ thống TAQS được tổ chức lại thành 20 tòa, gồm: TAQS Trung ương, 9 TAQS cấp quân khu và 10 TAQS cấp khu vực.

Thiếu tướng DƯƠNG VĂN THĂNG, Phó chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao, Chánh án Tòa án Quân sự Trung ương