Bài học lớn từ cậu bé nghèo

Cây cam ngọt của tôi là cuốn tiểu thuyết nổi tiếng của nhà văn người Brazil José Mauro De Vasconcelos. Năm 1968, tác phẩm này được xuất bản lần đầu tại quê hương của tác giả. Chỉ sau vài tháng phát hành, cuốn tiểu thuyết đã bán được hơn 200.000 bản và trở thành hiện tượng xuất bản ở Brazil. Hơn 50 năm qua, chưa có tác phẩm nào làm được điều này.

Cuộc sống lam lũ và vất vả của những đứa trẻ lớn lên trong nghèo khó là chủ đề khá quen thuộc trong văn chương. Dẫu đi trên con đường quen thuộc, nhà văn ở xứ sở của lễ hội Canaval vẫn để lại những dấu ấn riêng trên trang viết. Ngoài khó khăn, cơ cực, niềm vui vẫn lấp lánh trong con chữ của ông.

Tiểu thuyết Cây cam ngọt của tôi. Ảnh: Nhã Nam.

Câu chuyện của thiên thần và quỷ sứ

Nhân vật chính của cuốn tiểu thuyết là cậu bé năm tuổi Zezé. Chú nhóc này có một giấc mơ thật đẹp. Zezé muốn trở thành nhà thơ, cậu bé sẽ đeo trên cổ một chiếc nơ bướm. Anh chàng này sẽ đứng trước đám đông, đọc cho mọi người nghe tác phẩm của mình. Đó là những vần thơ thật dịu dàng như câu hát của mẹ.

Mới “làm quen” với nhân vật ở vài chương đầu, độc giả sẽ cho rằng Zezé là đứa trẻ ngoan. Nhưng thiên thần và quỷ sứ đôi lúc cùng tồn tại trong một đứa trẻ. Giống như bao chú nhóc cùng tuổi, tuy đáng yêu, anh bạn này cũng rất tinh nghịch.Thỉnh thoảng, nhàm chán với những thứ quen thuộc quanh mình, Zezé lại bày trò nghịch phá hàng xóm. Trong mắt những người xung quanh, cậu là đứa trẻ hư.

Zezé sinh ra trong gia đình nghèo khó, lại đông con. Gia cảnh vốn đã túng thiếu lại thêm khánh kiệt khi người bố thất nghiệp, còn mẹ làm việc quần quật vẫn không đủ trang trải cho gia đình. Gánh nặng mưu sinh khiến cha mẹ cậu chẳng thể bình tâm để cư xử dịu dàng với con cái. Mỗi lần Zezé mắc lỗi, cậu sẽ bị đánh đòn.

Một ngày kia, cha mẹ cậu bé quyết định chuyển đến nơi ở mới. Đó là một căn nhà nhỏ trong khu phố nghèo. Vừa đến nhà mới, các anh chị em của cậu ai cũng tìm được một cái cây cho riêng mình. Tới khi Zezé bước ra vườn sau, chỉ còn một cây cam nhỏ, dưới gốc đầy gai, dành cho cậu. Nghe lời khuyên của chị gái Glória, cậu em trai vui vẻ với cây cam ấy. Zezé còn đặt tên cho nó là Pinkie.

Hàng ngày, người ta thấy cậu nhóc với thân hình nhỏ nhắn ngồi đọc sách hay chơi quanh cây cam. Zezé thủ thỉ hết niềm vui nỗi buồn của mình cùng người bạn tĩnh lặng và trung thành ấy.

Cậu nhóc tưởng tượng ra đủ thứ hay ho trên đời để kể với Pinkie. Trong thế giới của Zezé, Pinke cũng là người bạn dễ thương, luôn thích trò chuyện cùng cậu bé. Đôi khi, cả hai vẫn xảy ra tranh cãi, nhưng sau đó lại làm hòa rất nhanh.

Thượng đế còn mang đến cho Pinkie nhiều thiên thần khác. Đó là bác Edmundo thông thái và hiểu biết, dạy cậu biết bao điều thú vị. Còn cả cô giáo Cecília tốt bụng, ngày nào cũng cho cậu một đồng để mua bánh ngọt lúc nghỉ giữa giờ. Cuối cùng là ông người Bồ tốt bụng, luôn xuất hiện đúng lúc mỗi khi Zezé cần.

Nhà văn người Brazil José Mauro De Vasconcelos. Ảnh: Pushkin Press.

Bài học lớn của tình yêu thương

Luôn bị nỗi lo cơm áo đè nặng trên vai, cha mẹ của Zezé đôi khi không đủ bình tâm để cư xử dịu dàng với cậu con trai nghịch ngợm của mình. Mỗi lần mắc lỗi, cậu bé lại bị cha đánh, việc này khiến Zezé tủi thân. Thế nhưng, cậu bé vẫn yêu thương cha mẹ theo một cách rất riêng. Cậu lặng lẽ quan tâm đến họ bằng những cử chỉ ấm áp.

Zezé biết rằng bên trong cậu có một phần xấu xa. Đôi lúc, cậu nhóc không thể ngăn nó trỗi dậy. Nhưng đứa trẻ đáng yêu ấy vẫn lan tỏa hạnh phúc đến mọi người xung quanh bằng một trái tim rộng mở và tinh tế. Zezé sẵn sàng đưa cho cô bạn người da đen đồng xu duy nhất của mình, vì cậu biết cô bé ấy là người cần nó hơn.

Vì có vết bớt trên mặt, cô Cecília không nhận được thiện cảm của bọn nhóc. Trên bàn các giáo viên khác luôn có hoa tươi, cô thì không. Thấy vậy, Zezé đã hái trộm một bông hoa để tặng cô giáo. Dù trái tim mang đầy tổn thương, cậu vẫn muốn mang yêu thương tặng cho người khác.

Thông qua câu chuyện của cậu bé nghèo Zezé, tác giả mang tới cho những độc giả lớn tuổi, nhất là các các bậc phụ huynh, bài học đầy ý nghĩa về giáo dục. Trẻ nhỏ cần được nuôi nấng bởi lòng vị tha. Đừng vội nghĩ tới những điều lớn lao, đầu tiên hãy dạy lũ trẻ một chân lý giản dị: Yêu thương là cho đi và nhận lại. Để được quý mến, hãy học cách yêu thương người khác.

Tác phẩm đã nhiều lần được chuyển thể thành phim, ở cả hai thể loại điện ảnh và truyền hình. Ảnh: Moweek

Nghèo đói có thể khiến chúng ta gặp những khó khăn về vật chất, nhưng không ngăn cản con người sống với một tâm hồn rộng mở. Nếu đồng tiền là hố sâu ngăn cách giữa kẻ giàu và người nghèo, tình yêu thương và lòng trắc ẩn lại là cầu nối để họ xích lại gần nhau. Tình bạn đặc biệt giữa Zezé và người đàn ông Bồ Đào Nha tốt bụng trong tác phẩm đã minh chứng cho điều đó.

José Mauro De Vasconcelos được sinh ra trong gia đình đông con, nghèo khó ở Rio de Janeiro. Khi còn nhỏ, vì hoàn cảnh túng thiếu, cha mẹ ông đã gửi cậu con trai José cho người họ hàng chăm sóc. Cây cam ngọt của tôi được xem là tiểu thuyết mang mà sắc tự truyện, được viết nên từ nhiều trải nghiệm chân thực của tác giả.

Cây cam ngọt của tôi còn được đưa vào chương trình tiểu học của Brazil. Bằng văn phong giản dị, tính tế nhưng vẫn thể hiện được nét hồn nhiên của con trẻ nhà văn José Mauro De Vasconcelos đã viết nên một câu chuyện cảm động, để lại dấu ấn khó phai trong lòng người đọc.

Thụy Oanh