Bài dự thi Nhớ thương mùi Tết: Thơm nồng hương kiệu

Mùa xuân mới lại về trên quê hương tôi. Một mùa xuân an lành, nồng ấm tình thân. Nhắc đến Tết, người ta thường nghĩ đến chợ hoa rộn ràng, những phong bao lì xì mừng tuổi mới, đòn bánh tét nóng hổi đêm giao thừa hay cành mai khoe sắc trước hiên nhà. Riêng tôi, mỗi khi mùa xuân đến thật gần tôi lại thấy nhớ một món ăn dân dã bình dị cùng mùi hương nồng nàn trong kí ức đó là món dưa kiệu.

Xuân mang đến sự xanh tươi của các loại rau, mùi thơm lừng của các loại bánh trái, sự dịu dàng của khí trời, nụ cười tươi của con trẻ, mùi kiệu nồng nàn trong gió. Ở không gian nhộn nhịp của phiên chợ Tết có một góc bán kiệu, phảng phất mùi nồng cay riêng biệt không lẫn vào đâu được. Kiệu được chế biến thành nhiều món ăn ngon trong ngày Tết, nhưng phổ biến nhất là làm dưa.

Theo mẹ chăm hoa. Ảnh: Dương Thanh Xuân.

Những ngày giáp Tết dù bận rộn thế nào các bà nội trợ lại tất bật với công việc mua kiệu tươi về làm mấy hủ dưa ăn dần đỡ ngán thịt. Việc làm dưa kiệu không cầu kì mất nhiều công sức như nấu bánh tét, làm mứt, đỗ bánh. Cũng như bao người dân ở các vùng quê khác, người dân quê tôi cũng thích ăn món dưa kiệu trong dịp tết xuân về gia đình đoàn viên.

Trong các công đoạn làm kiệu có lẽ công việc lặt kiệu là đông vui, nhộn nhịp nhất. Người lớn cùng trẻ con quây quần vừa lặt kiệu vừa trò chuyện rôm rả, thi vị trong những ngày cuối năm. Má tôi vừa lặt vừa chỉ dẫn chị em cách lặt cho đúng. Bà móm mếm nhai trầu vừa kể chuyện cho chúng tôi nghe. Đó là sự tích cây kiệu.

Ngày xưa có một nàng công chúa yêu thích việc trồng trọt. Nàng tên là Kiệu. Một ngày kia trong lúc thăm ruộng nàng phát hiện ra một loài cây lạ nên đêm về trồng. Khi cây có củ, nàng đem củ ngâm với dấm cùng với nước ngọt của cây trái. Vài ngày sau, củ không còn mùi ngái khó chịu mà phảng phất mùi thơm nồng. Nàng Kiệu đã dâng lên vua cha món kiệu ăn kèm với bánh chưng xanh. Vua cha nếm thử và rất thích, củ có độ giòn, trắng ngọt không có vị hăng nên đã ra lệnh trồng phổ biến loại cây này tên là kiệu theo tên của nàng công chúa.

Má bảo muốn làm món dưa kiệu ngon thì khâu chọn lựa kiệu rất quan trọng. Củ kiệu có kích thước không quá to quá nhỏ mới cho được những củ kiệu ngon. Kiệu rửa qua hai nước cho bớt cay nồng, ngâm qua nước muối hoặc phèn chua, rửa sạch để ráo nước rồi mới sang phần ướp gia vị. Đường và một chút muối cho vào thau kiệu, trộn đều tay. Má không cho dấm vào kiệu vì nước kiệu sẽ bị đục, kiệu mất đi độ ngon, giòn cần thiết. Cách tẩm ướt cầu kì như vậy phải chờ từ 1 đến 2 tuần mới thưởng thức và để lâu hơn. Kiệu càng để lâu càng chua và thấm vị. Kiệu sau khi ngấm gia vị thì mang ra phơi nắng 2 ngày. Nhớ cái nắng ấm áp của mùa xuân mà mớ kiệu tươi thêm nồng đượm hơn. Cái mùi hương kiệu thoang thoảng hòa cùng mùi nắng xuân ấm áp không lẫn vào đâu được. Phải phơi đủ nắng thì kiệu thành phẩm mới ngon, giòn. Kiệu phơi xong má khéo léo vào hủ, ăn kiệu không chỉ cần ngon, giòn thấm vị mà cần kĩ lưỡng trong công đoạn xếp từng củ kiệu tươi vào trong hủ.

Qua bàn tay khéo léo của con người, kiệu đã trở thành món ăn truyền thống đặc trưng trong dịp tết, góp phần làm phong phú thêm ẩm thực Tết. Món ăn đơn giản này đã gói trọn cả hồn dân tộc vì từ Bắc chí Nam hầu như nhà nào cũng làm kiệu để dành ăn dần trong Tết. Chén kiệu ngon như tấm lòng thơm thảo của con người và sự nồng nàn của tình thân trong ngày Tết.

Chợ Tết vùng quê. Ảnh: Dương Thanh Xuân.

Trong bữa cơm ngày xuân luôn có sự hiện diện của chén kiệu được bày biện trang trí đẹp mắt. Khi ăn nhiều thịt cá, bánh mứt thì những món muối chua như kiệu lại rất được ưa thích, chút dưa kiệu làm cho món ăn ngon hơn và phần nào đỡ ngán. Cách ăn kiệu mỗi miền cũng khác nhau: miền Bắc ăn kèm với bánh chưng, thịt nấu đông; miền Trung và Nam thì ăn kèm với tôm khô, bánh tét, thịt muối, canh khổ qua.

Từ từ nhấm nháp hương vị kiệu chua chua ngọt ngọt, thưởng thức bữa cơm đoàn viên đầu năm với những món ăn truyền thống mà lòng ấm áp, hạnh phúc vô biên. Rồi những ngày tết qua đi, các con lại sửa soạn lên đường làm ăn thì má không quên bỏ vào hành lí các con hủ dưa kiệu thơm ngon. Dường như ai cũng mang theo cái Tết đã qua thật ngọt ngào gói ghém tình thương yêu của gia đình trong hương kiệu nồng nàn. Lời hẹn tết sau con sẽ về để thưởng thức những món ăn quê hương.

PHẠM THỊ MỸ LIÊN
(Điện Bàn, Quảng Nam)

Qua địa chỉ nhotet@thegioitiepthi.vn, đến nay, ban tổ chức cuộc thi "Nhớ thương mùi Tết" đã nhận gần 100 bài viết gửi về từ khắp mọi miền. Đặc biệt, một số bạn đọc từ Mỹ, Canada, Cộng hòa Séc... gửi bài từ rất sớm. Thế Giới Tiếp Thị Online đăng bài dự thi từ ngày 9/1 và tiếp tục nhận bài đến ngày 15/2/2019. Chân thành cảm ơn sự tham gia nhiệt tình của quý bạn đọc.