Bài 2: Cần thay thế, cải tiến công nghệ xử lý rác
Trong bối cảnh lượng rác thải phát sinh ngày một lớn, diện tích chôn lấp tại các bãi rác ngày một thu hẹp, các khu vực xử lý rác thải đều chưa có công nghệ đảm bảo an toàn cho sức khỏe, đời sống của người dân, cho ổn định phát triển kinh tế - xã hội. Do đó, để giải bài toán ùn ứ, ô nhiễm rác thải Hà Nội cần sớm có những giải pháp đầu tư bài bản và công nghệ xử lý rác hiện đại.
Sức ép rác thải ngày một tăng
Với lượng rác thải ngày càng tăng và ảnh hưởng ô nhiễm môi trường, vấn đề xử lý rác thải đã, đang và sẽ là “bài toán” không dễ giải quyết. Từ thực trạng rác thải nông thôn Hà Nội cho thấy không thể mang rác đi chôn mãi trong khi các bãi chôn lấp đã kín, nhà máy quá tải. Rác thải phải được xử lý tập trung hoặc xử lý bằng công nghệ tiên tiến, thân thiện với môi trường, biến thành nguồn lợi cho xã hội. Bởi phương pháp chôn lấp hợp vệ sinh chỉ phù hợp với những nơi có quỹ đất rộng lớn. Với Hà Nội, đây không phải là giải pháp lâu dài, vì mật độ dân cư lớn, quỹ đất ít.
Rác thải sinh hoạt vùng nông thôn được thu gom, vận chuyển về khu vực tập kết
Bà Nguyễn Hoàng Ánh, Phó Vụ trưởng Vụ quản lý chất lượng môi trường – Tổng cục Môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng vấn đề cần quan tâm đầu tiên là sự dịch chuyển của các ngành sản xuất từ các khu đô thị ra các vùng ngoại thành, hiện nay còn rất nhiều cơ sở sản xuất ở vùng ngoại thành do đó áp lực lên môi trường là rất lớn.
Trong khi đó, không phải 100% các cụm công nghiệp trên địa bàn Thành phố có hệ thống xử lý nước thải tập trung, do đó việc quản lý các nguồn thải này phải đặt lên hàng đầu. Bên cạnh đó, Hà Nội có rất nhiều làng nghề, các làng nghề phát triển song hành với đó là những áp lực lên môi trường. Tuy vậy, khu vực xử lý rác thải hiện nay chưa có công nghệ đảm bảo an toàn cho sức khỏe, đời sống của người dân, cho ổn định phát triển kinh tế - xã hội. Do đó, cần sớm có những giải pháp đầu tư bài bản và công nghệ xử lý rác hiện đại.
Trước những trực trạng đó, để hạn chế ảnh hưởng từ xử lý chôn lấp, thời gian qua, Hà Nội đã thực hiện nhiều giải pháp: cải tiến, đổi mới phương pháp chôn lấp, hạn chế phát sinh mùi, ô nhiễm nước rác, hỗ trợ ảnh hưởng môi trường, đền bù, hỗ trợ di dời người dân ra khỏi vùng ảnh hưởng môi trường... đồng thời chú trọng đầu tư công nghệ xử lý rác. Cụ thể, Hà Nội có 17 khu xử lý chất thải được quy hoạch, có 8 khu hiện hữu đã và đang được nâng cấp, mở rộng, 4 khu đã và đang được đầu tư xây dựng mới. Trong đó Thành phố đã tập trung đầu tư mở rộng, nâng cấp 2 khu xử lý có quy mô lớn, trọng điểm là khu xử lý chất thải rắn Nam Sơn, Xuân Sơn.
Tại khu xử lý chất thải Nam Sơn, theo quy hoạch tổng diện tích 280 ha, công suất đến năm 2020 khoảng 4.500 tấn/ngày; năm 2030 khoảng 6.000 tấn/ngày. Tại khu xử lý cũng đang triển khai xây dựng dự án nhà máy điện rác Sóc Sơn công suất 4.000 tấn/ngày đêm, hiện đang được triển khai thi công, dự kiến tháng 12/2020 vận hành thử nghiệm.
Còn tại khu xử lý chất thải Xuân Sơn, dự án nhà máy xử lý chất thải Xuân Sơn, công suất 700 tấn/ngày, xử lý bằng phương pháp đốt không phát điện, hiện đang thực hiện đầu tư nâng cấp, cải tạo công nghệ đốt rác phát điện, nâng công suất lên 1.500 tấn/ngày, đêm. Cùng đó, Nhà máy xử lý chất thải Sơn Tây công suất tối đa 250 tấn/ngày đêm đang vận hành công suất khoảng 160 tấn/ngày, xử lý bằng phương pháp đốt không phát điện.
Đẩy mạnh phân loại rác thải tại nguồn
Đi đôi với đầu tư công nghệ xử lý rác hiện đại cũng cần có giải pháp thực hiện sớm việc phân loại rác tại nguồn. Bởi để khâu xử lý rác hiệu quả, dù với công nghệ nào, việc phân loại rác đều giữ vai trò quan trọng. Nhiều chuyên gia cho rằng, các công nghệ xử lý rác thải tiên tiến đòi hỏi việc phân loại rất kỹ càng để tối đa được năng suất xử lý và đảm bảo an toàn, tránh ô nhiễm môi trường.
Chương trình phân loại rác tại nguồn thông qua hoạt động "Đổi rác thải tái chế lấy quà tặng".
Ở những nước phát triển, với hầu hết lượng rác thải được xử lý bằng công nghệ hiện đại như Thụy Điển, Nhật Bản hay Singapore... rác thải được xem như nguồn tài nguyên và được chia thành nhiều loại (rác có thể tái chế, rác nguy hại, rác hữu cơ…) để từ đó có cách xử lý phù hợp, hiệu quả. Tuy nhiên tại Hà Nội khái niệm phân loại rác vẫn chưa phổ biến. Thực tế hiện nay rác sinh hoạt của các hộ gia đình chưa được phân loại xử lý tại nguồn, trong đó rác thải hữu cơ là tác nhân chính gây ô nhiễm môi trường, rác thải sinh hoạt chưa được xử lý chuyển đi chôn lấp tại các bãi rác tập trung nên đã chuyển từ điểm ô nhiễm nhỏ sang khu ô nhiễm lớn; gây quá tải cho các bãi rác tập trung và gánh nặng cho công nghệ xử lý hiện nay, bên cạnh đó còn gây ô nhiễm nghiêm trọng đối với nhân dân các vùng lân cận khu xử lý.
Theo ước tính sơ bộ, lượng rác thải hiện nay ở Hà Nội khoảng 35 - 40% là rác hữu cơ dễ phân hủy (các loại thực phẩm đã hỏng hoặc thừa, vỏ trái cây...); 30 - 35% là rác có thể tái chế để sử dụng lại như giấy, carton, kim loại (khung sắt, máy móc, thiết bị hỏng...), các loại nhựa... Còn lại khoảng 25 - 35% là các loại rác không tái chế là phần thải bỏ, cần chôn lấp. Như vậy nếu có sự phân loại rác thải tại nguồn thì lượng rác thải đi xử lý chỉ còn khoảng 25 - 35% tổng số lượng rác thải hiện nay sẽ giảm tải quy mô cũng như ô nhiễm môi trường từ chất thải hữu cơ của các khu xử lý rác thải tập trung.
Do vậy việc phân loại rác thải tại nguồn có ý nghĩa rất quan trọng, việc xử lý, tái tạo chất thải hữu cơ thành phân bón hữu cơ là nguồn tài nguyên vô cùng lớn giúp cho việc phát triển kinh tế tuần hoàn của nền nông nghiệp sạch, hữu cơ của Thủ đô. Bên cạnh đó, việc tận dụng rác thải tái chế bằng công nghệ thân thiện với môi trường góp phần tạo ra sản phẩm hữu ích, bảo vệ môi trường và tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập cho người dân.
Bà Nguyễn Hoàng Ánh, Phó Vụ trưởng Vụ quản lý chất lượng môi trường – Tổng cục Môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường cho hay: “Luật Bảo vệ Môi trường dự thảo mới nhất hiện nay đang trình Quốc hội thì việc phân loại chất thải là bắt buộc chứ không còn là khuyến khích như trước đây. Bởi nếu không phân loại tốt thì không có giải pháp công nghệ nào có thể xử lý an toàn được. Không thể nói giải pháp công nghệ nào là an toàn tuyệt đối đối với môi trường được mà phải từ cộng đồng, từ người dân, từ ý thức phân loại, chuyển giao, tập kết để rác không còn tồn đọng trong các kênh, mương, cống rãnh, ao hồ... điều này phụ thuộc vào chính quyền địa phương các cấp”.
Từ những tồn tại đó, Phó Vụ trưởng Vụ quản lý chất lượng môi trường kiến nghị Thành phố cần sớm triển khai các giải pháp phân loại chất thải tại nguồn đối với các huyện ngoại thành, rác hữu cơ có thể đưa về các nhà máy xử lý phân vi sinh thì chuyển từ rác thành tiền, rác vô cơ có thể thu hồi và đưa về các khu tái chế, rác đưa vào lò đốt khi đó còn số lượng nhất định, khoảng 30 - 40%, các huyện phải chi trả số tiền cho xử lý rác sẽ giảm đi.
