Bạch truật trị tỳ vị khí hư, thùy thũng

Bạch truật có các hợp chất sterol, tinh dầu, sinh tố A... làm tăng sức bền, tăng cường khả năng thực bào, có tác dụng bảo vệ gan, lợi mật, chống loét, lợi niệu, chống u bướu, chống đông máu, làm giãn mạch hạ huyết, giảm đường huyết.

Theo Đông y, bạch truật vị ngọt đắng, tính ôn; vào kinh tỳ và vị. Có tác dụng bổ khí, kiện tỳ, táo thấp, lợi thủy, chỉ hãn an thai. Trị chứng tỳ vị khí hư, thủy thũng, đàm ẩm, khí hư tự hãn và an thai. Liều dùng: 6 - 12g. Nếu chữa táo thấp thì để sống, bổ tỳ thì phải sao tẩm.

Sau đây là một số bài thuốc có bạch truật:

Kiện vị tiêu thực (khỏe dạ dày, dễ tiêu hóa): Trị tỳ, vị hư nhược, tiêu hóa không tốt, không muốn ăn uống. Dùng Thang chỉ truật: bạch truật 12g, chỉ thực 6g. Sắc uống hoặc tán bột làm viên hoàn. Mỗi lần uống 8g, ngày uống 2 - 3 lần, chiêu với nước cơm.

Kiện tỳ, cầm tiêu chảy:

Bài 1: Bột Sâm truật: đảng sâm, bạch truật, phục linh, ý dĩ, liên nhục, nhục đậu khấu, kha tử, trần bì mỗi vị 12g; sơn tra 8g, thần khúc 8g; mộc hương, sa nhân, cam thảo mỗi vị 4g. Sắc uống hoặc tán thành bột. Trị các chứng tỳ hư thấp trệ, đại tiện lỏng, người mệt, ăn uống không tiêu, bụng đầy hơi.

Bài 2: Thang Lý trung: đảng sâm 12g, sinh khương 8g, bạch truật 12g, cam thảo 4g. Sắc uống. Trị tỳ hư thấp trệ, đại tiện lỏng, người mệt, kém ăn.

Cố biểu, chỉ hãn:

Bài 1: Thuốc bột Bạch truật: bạch truật 12g, phòng phong 12g, mẫu lệ 24g. Sắc uống hoặc tán bột, mỗi lần uống 12g, chiêu với nước. Trị chứng tỳ hư, tự ra mồ hôi, người mỏi mệt, hơi thở ngắn.

Bài 2: Thuốc sắc bạch truật: bạch truật 12g, hoàng kỳ 12g, phù tiểu mạch 20g. Sắc uống. Trị chứng tim hồi hộp, lo âu, trị ra mồ hôi.

Lợi niệu tiêu thũng: trị tỳ hư, thủy thấp gây phù nề.

Bài 1: Bột Toàn sinh bạch truật: bạch truật, đại phúc bì, gừng tươi, ngũ gia bì, địa cốt bì mỗi vị 12g; phục linh bì 20g. Sắc uống. Trị phù nề toàn thân, phụ nữ có thai bị phù.

Bài 2: Thang linh quế truật cam: phục linh 12g; quế chi, bạch truật, cam thảo mỗi vị 8g. Sắc uống. Trị các chứng tỳ hư, ho hen có đờm, tim đập nhanh, mắt mờ.

Thuốc an thai:

Bài 1: Thái sơn bàn thạch thang: nhân sâm, nhu mễ, tục đoạn, hoàng cầm mỗi vị 5g; đương quy 8g; xuyên khung, chích thảo, sa nhân mỗi vị 4g; thục địa 10g, hoàng kỳ 15g, bạch truật 10g, thược dược 6g. Sắc uống, ngày 1 thang. Công dụng ích khí kiện tỳ, dưỡng huyết an thai.

Bài 2: Đương quy tán: bạch truật 32g; đương quy, hoàng cầm, bạch thược, xuyên khung mỗi vị 64g. Các vị sấy khô, tán bột. Ngày uống 8 - 12g, uống với rượu loãng. Trị phụ nữ có thai mà huyết kém, thai nhiệt không yên.

Kiêng kỵ: người mắc chứng âm hư hỏa vượng không được dùng.

Trên thị trường có vị thuốc Bạch truật nam là thân rễ của cây thổ tam thất hay bạch truật nam (Gynura pseudochina DC.), thuộc họ cúc (Asteraceae). Rễ củ để nguyên gọi là thổ tam thất.

BS. Tiểu Lan