Bắc Yên (Sơn La): Cây sơn tra giúp người dân thoát nghèo

Những ngày này, đặt chân đến các xã vùng cao của Bắc Yên như: Háng Đồng, Hang Chú, Xím Vàng, Tà Xùa, Làng Chếu… chúng tôi được chứng kiến cảnh người dân địa phương bước vào mùa thu hoạch sơn tra. Cây sơn tra ở đây mọc thành rừng, phủ kín trên những ngọn núi trùng điệp. Những năm gần đây, sản phẩm từ sơn tra đã giúp nhân dân Bắc Yên vươn lên xóa đói, giảm nghèo.

Ít ai biết chính xác cây sơn tra gắn bó với người dân Bắc Yên từ khi nào, chỉ biết là có nhiều thế hệ đồng bào dân tộc Mông nơi đây đã trồng, chăm sóc loại cây này. Trước đây, người dân địa phương thường lấy quả sơn tra giã lấy nước uống, ngâm rượu, làm thuốc và làm thức ăn cho trâu, bò. Bây giờ, thị trường tiêu thụ đang mở rộng nên giá trị kinh tế của cây sơn tra cũng được nâng lên.

Là một trong những hộ có diện tích trồng sơn tra lớn ở bản Cáo A, xã Làng Chiếu, ông Sồng A Di vui vẻ chia sẻ: Vợ chồng tôi có 6 ha sơn tra, trong đó 2,5 ha đang cho thu quả. Những năm gần đây, nhờ đường xá giao thông thuận tiện nên thương lái từ các tỉnh khác đã đến tận vườn thu mua. Vụ năm ngoái, gia đình thu được trên 150 triệu đồng từ bán quả sơn tra.

Tìm hiểu được biết, để khai thác những tiềm năng tự nhiên sẵn có, những năm qua huyện Bắc Yên đã triển khai nhiều giải pháp nhằm phát triển cây sơn tra theo hướng hiệu quả, bền vững. Với mục tiêu xây dựng vùng nguyên liệu tập trung, huyện Bắc Yên đã vận dụng nhiều chính sách đầu tư phát triển sản xuất, thâm canh, xây dựng thí điểm các mô hình áp dụng công nghệ cao...

Theo đó, huyện phối hợp với cơ quan chuyên môn tiến hành đã rà soát, tuyển chọn, khai thác 77 cây giống tốt để áp dụng công nghệ cao trong việc ghép, cải tạo hơn 18 ha cây sơn tra; trồng mới 200 ha cây sơn tra ghép, tập trung chủ yếu tại 5 xã vùng cao Tà Xùa, Làng Chếu, Xím Vàng, Hang Chú, Háng Đồng. Đồng thời, chỉ đạo các cơ quan tuyên truyền, vận động, hướng dẫn người dân kỹ thuật đốn tỉa, thu hái, phòng trừ sâu bệnh và các phương pháp bảo quản kéo dài thời gian lưu quả để nâng cao chất lượng sản phẩm sơn tra nguyên liệu. Nhờ vậy, đến nay, toàn huyện Bắc Yên đã có trên 2.200 ha cây sơn tra; trong đó, diện tích sơn tra tự nhiên là gần 400 ha, còn lại là hơn 1.800 ha sơn tra do người dân trồng mới. Với hơn 1.000 ha đã cho thu quả, năm 2017, tổng sản lượng sơn tra của Bắc Yên đạt trên 2.000 tấn quả. Vụ quả năm nay, do tời tiết thuận lợi và diện tích cây cho thu hoạch tăng lên, tổng sản lượng sơn tra toàn huyện ước đạt trên 4.000 tấn quả.

Niềm vui được mùa quả sơn tra của đồng bào dân tộc Mông ở huyện miền núi Bắc Yên, tỉnh Sơn La (Ảnh: MH)

Theo đồng chí Nguyễn Văn Nam, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Bắc Yên, khoảng 3 - 4 năm trở lại đây, sơn tra đã trở thành loại cây trồng có giá trị kinh tế khá cao. Hiện nay quả sơn tra đã trở thành đặc sản, có thể sử dụng để làm thuốc, ngâm rượu uống hay làm ô mai. Quả sơn tra sau khi thu hái có thể để được rất lâu, nếu bảo quản tốt, không bị dập nát thì có thể để được hàng tuần mà vẫn giữ nguyên giá trị điều này tạo thuận lợi cho bà con khi vận chuyển.

Bên cạnh lợi ích về kinh tế và sức khỏe cho con người, cây sơn tra còn đóng vai trò bảo vệ môi trường sinh thái, giữ đất, giữ nước, chống xói mòn ở các vùng đất đồi, đồng thời giúp bà con định canh, định cư, xóa đói giảm nghèo, tạo thêm công ăn việc làm cho người dân. Nhận thấy giá trị kinh tế của loài cây này, nhiều hộ đã tự đầu tư giống, phân bón để trồng trên đất của gia đình mà không cần sự hỗ trợ của Nhà nước.

Thời gian qua, UBND huyện Bắc Yên đã chủ động hỗ trợ các tổ hợp tác, hợp tác xã trên địa bàn thực hiện ươm giống, trồng, chăm sóc, liên kết sản xuất, bao tiêu sản phẩm theo chuỗi... Đồng thời, huyện đang tích cực tham gia các hoạt động quảng bá, xúc tiến tiêu thụ nông sản an toàn do tỉnh tổ chức; tiến hành mời gọi, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp tham gia chế biến thí điểm theo hướng đa dạng hóa các sản phẩm từ quả sơn tra như trà sơn tra, mứt sơn tra, rượu sơn tra... Tuy nhiên, thực tế đến nay việc phát triển cây sơn tra tại một số địa bàn của huyện Bắc Yên còn mang tính tự phát; hoạt động liên kết sản xuất, chế biến, tiêu thụ chưa được mở rộng; đầu ra của quả sơn tra cơ bản còn phụ thuộc rất nhiều vào thương lái ngoại tỉnh… Điều này đã hạn chế khá nhiều đến hiệu quả phát triển cây sơn tra của người dân địa phương.

Có thể thấy, cây sơn tra đã dần khẳng định giá trị kinh tế; góp phần mang lại nguồn thu ổn định cho người dân Bắc Yên. Song, để phát triển bền vững cây sơn tra, thiết nghĩ UBND huyện Bắc Yên cần có những dài pháp mang tính lâu dài. Trong đó trọng tâm là hoàn thiện quy hoạch các vùng chuyên canh; đẩy manh việc hướng dẫn, hỗ trợ kỹ thuật cho người trồng sơn tra; tăng cường các hoạt động xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường tiêu thụ gắn với việc tạo điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp nghiên cứu, xây dựng dây chuyền bảo quản, chế biến sơn tra ngay tại địa phương.

Một mùa thu hoạch quả sơn tra nữa lại về với đồng bào các dân tộc huyện vùng cao Bắc Yên. Với sự quan tâm chỉ đạo của Huyện ủy, UBND huyện và sự nỗ lực của người dân, tin tưởng cây sơn tra sẽ tiếp tục giữ vai trò cây trồng chủ lực giúp đồng bào các dân tộc Bắc Yên vươn lên thoát nghèo; tăng thu nhập và phát triển mọi mặt đời sống./.

Phạm Minh Hà