'Bác Hana' - Cuốn sách vén màn đêm của nỗi đau
Cuốn sách 'Bác Hana' của Alena Mornstajnova, một nhà văn người Czech, là một tiểu thuyết tâm lý đầy cảm xúc về mối quan hệ phức tạp giữa những người thân trong gia đình.
Hana không chỉ là tên của nhân vật chính, mà còn là cảm giác mà nhân vật ấy phải sống cùng. Cô ấy cảm thấy mình tội lỗi, cảm thấy hổ thẹn, tủi nhục. "Bác Hana" trước hết là câu chuyện về một cô gái, người có những kế hoạch và ước mơ bị chạm trán với thực tế tàn nhẫn.
Có hai cốt truyện chính trong cuốn sách, được chia thành ba phần riêng biệt, mỗi phần có một người kể chuyện khác nhau, do đó có giọng điệu và góc nhìn khác nhau.
Phần đầu được kể bởi Mira lúc chín tuổi. Vào những năm 1950, một đợt bùng phát bệnh thương hàn ở quê nhà Mira đã "cuốn trôi" cả gia đình cô. Mẹ, cha và hai em nhỏ đã không qua khỏi. Sau một thời gian ở với gia đình của người bạn của mẹ cô là Ivana, cô bé đã gặp được người bác khá kỳ lạ của mình có tên là Hana - người đã sống sót sau căn bệnh này.
Phần thứ hai được kể theo ngôi thứ ba và kể về câu chuyện quá khứ của gia đình Mira. Đó là sự sự trỗi dậy của chủ nghĩa phát xít và chủ nghĩa bài Do Thái (thời kỳ Holocaust), chiến tranh bùng nổ và cuối cùng là số phận của họ ở Theriesenstadt và Auschwitz. Ở phần này là câu chuyện về Rosa - em gái của Hana và Hana. Trọng tâm của phần này trong cuốn sách là cảm giác tội lỗi mà Hana phải chịu đựng - cô cảm thấy mình phải chịu trách nhiệm cho cái chết của cha mẹ mình.
Phần cuối do chính Hana kể lại, chủ yếu là về những trải nghiệm của cô trên đường đến Theresienstadt, bên trong trại tập trung, sau đó là ở Auschwitz.
Theo một số cách, câu chuyện của Hana và Mira phản ánh lẫn nhau. Hay đúng hơn, Mira là một câu chuyện kể lại câu chuyện của Hana, với một kết thúc tốt đẹp hơn. "Khi còn nhỏ, tôi có thói quen tưởng tượng ra những kết thúc tốt đẹp cho những cơn ác mộng đánh thức tôi vào sáng sớm. Mira là kết thúc tốt đẹp cho cơn ác mộng của Hana. Cái kết mở ra tia hy vọng không chỉ cho câu chuyện tang thương của cô bé mồ côi, mà còn cho những câu chuyện đã chôn vùi vào lớp áo đen của người phụ nữ trung niên và cả câu chuyện tương lai dành cho họ. Tôi dành cho cuốn sách và các nhân vật đã sống ở thời kỳ lịch sử đen tối ấy một sự trân trọng tuyệt đối. Lịch sử vẫn ở đó. Dù bao nhiêu năm trôi qua, nó vẫn sừng sững ở đó, nhắc nhở chúng ta về những vết thương không thể lành. Những con người đã đi ra khỏi nơi ấy nhưng dường như họ đều đã chết cả rồi. Tâm hồn của họ đã bị giày xéo đến mức không thể hồi phục, giống như Hana. Cô gái trẻ mang trong mình tình yêu và ước mơ ấy, điều gì có thể làm dịu lại những vết thương chằng chịt kia. Và Mira chính là sự an ủi ấy. Chính tình yêu ngây thơ của cô bé là ánh sáng le lói trong cuộc đời đen tối dằng dặc của Hana. Tình yêu ấy đã thôi thúc bác Hana phải sống, sống tiếp để nuôi đứa cháu mồ côi của mình. Tình yêu là điều đã dẫn lối cho sự sống nảy nở trên ngực của người chỉ còn sỏi đá", nhà văn Alena Mornstajnova chia sẻ.
Cuốn sách thực sự một câu chuyện đầy cảm xúc và sâu sắc về nỗi đau, mất mát, tình yêu, gia đình và con người. Đọc cuốn sách, bạn sẽ được trải nghiệm một hành trình tâm hồn đầy ý nghĩa và suy tư về những số phận "vô danh" trong thời kỳ lịch sử không thể nào quên của nhân loại.
Nhà văn Alena Mornstajnova cho biết "Bác Hana" được viết dựa trên những nhân vật mẫu, sự kiện có thật. Ý tưởng ban đầu xuất phát từ mong muốn viết về thị trấn Mezirící - quê hương của tác giả. "Tôi muốn viết gì đó về quê hương. Nơi đó từng xảy ra đại dịch thương hàn, nạn diệt chủng... Khi có ý tưởng, tôi bắt tay vào nghiên cứu về dịch thương hàn, nạn diệt chủng và Thế chiến II, sau đó xây dựng các nhân vật mẫu".
Tiểu thuyết "Bác Hana" giành giải thưởng Ceská kniha, một giải thưởng sách của Cộng hòa Séc, năm 2018. Đây là tác phẩm làm nên tên tuổi của Alena Mornstajnová, khiến bà trở thành một trong những nhà văn được yêu thích nhất của văn học Séc đương đại. Tại Giải thưởng Sách Quốc gia 2024, bản dịch tác phẩm (do Bình Slavická dịch, NXB Phụ nữ Việt Nam phát hành) đã được trao giải B.
