Bắc Giang: Hán Quận công Nguyễn Đắc Thọ
Hán Quận công Nguyễn Đắc Thọ, vị quan lớn có nhiều đóng góp cho vương triều Lê - Trịnh ở thế kỷ XVII là người xã Chung Sơn, tổng Tuy Lộc Sơn, phủ Yên Thế xưa, nay là xã Liên Chung, Tân Yên (Bắc Giang).
Bản sắc phong vua ban cho Hán Quận công Nguyễn Đắc Thọ.
Hiện nay, dòng họ Nguyễn Đắc ở thôn Hậu (Liên Chung) vẫn lưu giữ được đạo sắc phong niên hiệu Phúc Thái thứ ba, đời vua Lê Chân Tông (1645) ban tặng cho Quận công Nguyễn Đắc Thọ. Nội dung sắc phong và tư liệu trong dòng họ cho biết: Nguyễn Đắc Thọ là con một gia đình hào lý ở thôn Hậu. Ông là một bậc hào kiệt, văn võ toàn tài, từng giữ chức Giám Tả Đề điểm, Tham Đốc tứ vệ quân vụ, sau được phong tước Hán Quận công Thượng trụ quốc, hàm Đặc tiến kim tử vinh lộc đại phu.
Đương thời ông là người cẩn trọng, trách nhiệm cao trong công việc, được chúa Thanh Đô Vương Trịnh Tráng tin dùng. Bản thân ông nhiều năm giúp việc cho nhà chúa, bàn việc quân cơ, tuyệt đối trung thành. Khi có giặc loạn, ông từng theo vua đi chinh Bắc phạt Nam diệt trừ giặc dã, lập được nhiều công lớn.
Trong nội dung sắc phong, chúa Trịnh đã hết lời khen ngợi ông: “Hán Quận công là bậc hào kiệt đức độ ôn luân, đã nhiều năm giúp việc nhà Chúa bàn việc quân cơ mà trung thành, phong cách nghiêm trang mà vẫn ôn hòa, nho nhã. Nhiều phen theo vua đi chinh Bắc phạt Nam diệt trừ giặc dã, lập được nhiều công lao lớn, đáng được ghi vào điển bạ và đáng được hưởng ân sủng của nhà vua…”.
Không chỉ có công lớn với vua Lê chúa Trịnh, Hán Quận công Nguyễn Đắc Thọ còn có nhiều đóng góp cho quê hương. Khi đình Vường của làng Hậu mới được dựng, ông đã có đôi câu đối hiến vào đình với nội dung: Ngưỡng thần ân tứ dân địch cát/Nương thánh trạch vạn vật hàm hanh. Nghĩa là: Nhờ ơn thần bốn dân tốt đẹp/ Đội phúc thánh vạn vật vui tươi.
Con cá gốm vua, chúa ban cho Hán Quận công Nguyễn Đắc Thọ.
Nhiều năm Hán Quận công Nguyễn Đắc Thọ cống hiến trí lực cho vương triều Lê-Trịnh. Vì vậy niên hiệu Phúc Thái thứ ba (1645) triều đình đã ra sắc chỉ phong cho ông tước Hán quận công Thượng trụ quốc, hàm Đặc tiến kim tử vinh lộc đại phu, lại ban cho ruộng đất để ghi ơn lâu dài và để con cháu đời đời được hưởng lộc đất nước. Khi ông mất ở kinh thành, thể theo di chúc, chúa Trịnh đã cho người đưa di hài ông về quê an táng, cho xây lăng tưởng niệm và sau đó lại ban sắc phong làm Phúc thần để nhân dân địa phương bốn mùa cúng tế.
Để ghi nhớ công lao của ông, dưới thời hậu Lê (thế kỷ XVIII), dòng họ và nhân dân địa phương đã xây dựng lăng thờ phụng Hán Quận công Nguyễn Đắc Thọ. Trải qua năm tháng gió mưa nhuần gội, lăng Hán Quận công đã bị xuống cấp, nhiều hạng mục công trình không còn nguyên vẹn như xưa. Để bảo tồn và phát huy giá trị di sản, năm 2008, dòng tộc Nguyễn Đắc ở làng Hậu đã đóng góp tiền của, công sức để trùng tu lại khu lăng.
Lăng Nguyễn Đắc Thọ hiện nay tọa lạc trên khu đất rộng gồm các hạng mục công trình: Khu sân vườn và nhà lăng có bình đồ kiến trúc hình chữ nhất gồm 3 gian 2 chái. Bên trong bài trí bệ thờ và các đồ thờ theo văn hóa truyền thống. Đặc biệt dòng họ Nguyễn Đắc vẫn còn lưu giữ được một số đồ vật do vua chúa xưa ban tặng cho Hán Quận công Nguyễn Đắc Thọ như một đạo sắc phong và một con cá bằng gốm. Ngày giỗ Quận công Nguyễn Đắc Thọ 27-2 âm lịch, con cháu dòng họ lại tập trung đông đủ cùng thắp nén hương thơm tưởng nhớ tới người xưa đã có nhiều công lao với dân với nước, làm rạng danh dòng họ và quê hương.
Lăng Nguyễn Đắc Thọ nằm trong quần thể di tích danh thắng tiêu biểu của huyện Tân Yên. Cùng với khu di tích danh thắng Núi Dành, những điểm di tích thờ Tiến sĩ Nguyễn Vĩnh Trinh, Hán Quận công Nguyễn Đắc Thọ ở vùng đất này đã và đang là điểm đến trong hành trình du lịch sinh thái tâm linh về nguồn ở địa phương.
