Ba người Mỹ, Pháp, Canada đoạt giải Nobel Vật lý 2018 nhờ công trình vật lý laser

Theo cơ cấu giải, Arthur Ashkin (Mỹ), 96 tuổi, nhà vật lý học tại Phòng Thí nghiệm Bell, sẽ nhận phân nửa giá trị giải thưởng vì phát minh ra nhíp quang học, cho phép giữ các hạt, nguyên tử, virus và những tế bào sống khác với các ngón tay laser của nó.

Công cụ mới này cho phép ông hiện thực hóa giấc mơ lâu nay của khoa học viễn tưởng, tức sử dụng áp suất bức xạ ánh sáng để di chuyển vật thể. Ông đã thành công trong việc sử dụng ánh sáng laser để đẩy các hạt nhỏ hướng đến trung tâm của tia laser và giữ chúng tại đó.

Một bước đột phá diễn ra vào năm 1987 khi ông sử dụng nhíp quang học để giữ chặt phân tử sống mà không gây hại đến chúng. Giờ đây, công cụ này được sử dụng phổ biến trong việc tìm hiểu cỗ máy của sự sống. Ông Ashkin đã thiết lập kỷ lục là người cao tuổi nhất nhận giải Nobel.

Phần còn lại chia đều cho hai khoa học gia Gérard Mourou, 74 tuổi (Pháp), giáo sư Trường Đại học Bách Khoa Pháp - và Donna Strickland, 59 tuổi làm việc tại Trường Đại học Waterloo (Canada) - phát triển được những xung quang học cực ngắn với cường độ mạnh. Kỹ thuật này được gọi là khuếch đại xung laser cực ngắn (CPA), góp phần dẫn đến các cuộc phẫu thuật hiệu chỉnh mắt cho hàng triệu người, mở ra các lĩnh vực mới trong nghiên cứu, cho phép ứng dụng rộng rãi trong lĩnh vực công nghiệp và y khoa.

Ba khoa học gia Arthur Ashkin, Gérard Mourou và Donna Strickland vừa được trao giải Nobel Vật lý 2018 vì những phát minh đột phá trong lĩnh vực vật lý laser (Ảnh: Reuters)

Bà Strickland là phụ nữ thứ ba trong lịch sử nhận Nobel Vật lý. Năm 2017, theo tuyên bố của Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển, giải Nobel Vật lý được trao cho những nỗ lực phát hiện ra sóng hấp dẫn, “mở ra một thế giới chưa từng được biết đến”. Giải thưởng thuộc người Mỹ, bao gồm Rainer Weiss, giáo sư danh dự tại Viện Công nghệ Massachusetts và hai nhà khoa học Barry Barish và Kip Thorne của Viện công nghệ California.

Viện Khoa học Hoàng gia Thụy Điển đánh giá các phát minh đoạt giải Nobel năm nay đã cách mạng hóa ngành vật lý laser, giúp nghiên cứu hiệu quả và chính xác hơn các vật thể cực nhỏ và quá trình diễn ra siêu nhanh.

Sự ra đời của những công cụ có độ chính xác cao đã mở ra những lĩnh vực nghiên cứu mới, có nhiều ứng dụng trong công nghiệp và y học.

Trước khi giải Nobel Vật lý 2018 được công bố, đã có tổng cộng 111 giải Nobel Vật lý được trao cho 207 nhà khoa học, trong đó chỉ có 2 phụ nữ. Vấn đề mất cân bằng giới được tranh luận gay gắt hồi năm ngoái sau khi không có ai là phụ nữ được trao giải Nobel trong các lĩnh vực y sinh, vật lý, hóa học, văn chương và kinh tế.

Trước đó, hôm 1/10, Giải Nobel Y Sinh 2018 vinh danh hai nhà khoa học James P.Allison và Tasuku Honjo vì những nghiên cứu đột phá với liệu pháp miễn dịch dùng trong chữa trị một số bệnh ung thư.

Những người thắng cuộc sẽ chia nhau số tiền thưởng 9 triệu krona Thụy Điển (tương đương 1,1 triệu USD, hay 25 tỷ VNĐ).

Tường Quyên

(Theo AFP)