Áp dụng lệnh cấm bán thuốc lá nghiêm khắc, New Zealand có trở thành hình mẫu cho thế giới?

Lệnh cấm thuốc lá vĩnh viễn với người sinh từ năm 2009

Sau nhiều nghiên cứu và cuộc họp, ngày 13/12/2022, New Zealand đã thông qua lệnh cấm hút thuốc lá vĩnh viễn với những người trẻ tuổi ở quốc gia này. Cụ thể, luật quy định rằng thuốc lá sẽ không bao giờ được bán cho những người sinh từ ngày 1/1/2009, The Guardian đưa tin.

Lệnh cấm sẽ đi kèm với một loạt các biện pháp khác nhằm tăng giá thuốc lá và khiến cho sản phẩm này khó tiếp cận hơn, buộc chúng chỉ được bán ở các cửa hàng thuốc lá chuyên dụng, thay vì tràn lan ở những cửa hàng và siêu thị trên đường phố New Zealand.

Quốc gia này cũng đã tăng tài trợ cho các chiến dịch và dịch vụ y tế, đồng thời triển khai các dịch vụ cai thuốc dành riêng cho cộng đồng người Maori và Thái Bình Dương.

Theo Time, giới chức New Zealand cho biết mục tiêu của quy định mới là giảm số người hút thuốc xuống 5% vào năm 2025. Hiện nay, khoảng 8% dân số New Zealand hút thuốc. Riêng cộng đồng người Maori có tỉ lệ hút thuốc đến 20%.

"New Zealand đã có một loạt các biện pháp phi thường và có ảnh hưởng sâu rộng vốn luôn được nhắc tới nhưng chưa từng được thực hiện" Geoffrey Fong, chuyên gia nghiên cứu về chính sách thuốc lá Đại học Waterloo, Mỹ, nhận định.

Các chuyên gia về thuốc lá và giới chức y tế khắp thế giới cho biết họ đang theo dõi sát sao kết quả gói chính sách mới vừa được ban hành để đánh giá liệu có thể áp dụng tương tự tại các quốc gia khác.

Theo số liệu công bố, cộng đồng người Maori ở New Zealand có tỉ lệ hút thuốc đặc biệt cao. Ảnh: Reuters.

Các luật đã được thông qua lần đọc cuối cùng vào tối 13/12 và sẽ có hiệu lực từ năm 2023. New Zealand cố gắng đạt được mục tiêu “không khói thuốc” vào năm 2025.

Thứ trưởng Bộ Y tế New Zealand, Tiến sĩ Ayesha Verrall nói với các nhà lập pháp tại Quốc hội: "Không có lý do chính đáng nào để cho phép bán một sản phẩm giết chết một nửa số người sử dụng nó. Chúng tôi sẽ chấm dứt điều này trong tương lai khi đạo luật này được thông qua".

Bà Ayesha Verrall cho biết, hệ thống y tế sẽ tiết kiệm được hàng tỷ USD từ việc không cần điều trị các bệnh do thuốc lá gây ra như ung thư, đau tim, đột quỵ và cắt cụt chi. Bà cho biết dự luật sẽ tạo ra sự thay đổi mang tính thế hệ và để lại di sản về sức khỏe tốt hơn cho giới trẻ.

Trước đó, New Zealand đã có nhiều năm theo đuổi chính sách cứng rắn với thuốc lá. Ngoài mức thuế cao, các sản phẩm thuốc lá phải in trên bao bì nội dung cảnh báo gây hại cho sức khỏe.

Liệu có trở thành "hình mẫu" cho thế giới?

Vừa qua, New Zealand công bố kế hoạch toàn diện nhằm chấm dứt việc hút thuốc lá ở quốc gia của họ, các nhà nghiên cứu về thuốc lá và nhà hoạch định chính sách y tế ở nhiều nơi trên thế giới đã chú ý đến lệnh cấm này, theo NPR.

Chia sẻ quanh vấn đề này, các nhà nghiên cứu thuốc lá và nhà hoạch định chính sách y tế trên khắp thế giới cho biết họ sẽ theo dõi chặt chẽ kết quả của lệnh cấm hút thuốc lá ở New Zealand, nhằm đánh giá liệu nó có thể được nhân rộng ở những nơi khác hay không.

Các chuyên gia hy vọng lệnh cấm của New Zealand sẽ là một hình mẫu cho những quốc gia khác.

Những hình ảnh cảnh báo trên bao thuốc lá và mức thuế cao đã giúp New Zealand hạn chế hút thuốc trong vài thập kỷ qua. Ảnh: Getty Images.

Nick Wilson, chuyên gia về kiểm soát thuốc lá tại Đại học Otago, cho biết quy định về độ tuổi mua thuốc lá tối thiểu không phải nội dung quan trọng nhất. Thử nghiệm lâm sàng cho thấy hạn chế hàm lượng nicotine trong thuốc lá có hiệu quả rõ rệt hơn trong giảm tỉ lệ người hút thuốc.

"Hàm lượng nicotine thấp hơn khiến việc hút thuốc ít gây thỏa mãn hơn, điều này giúp tăng tỷ lệ người bỏ thuốc", ông Wilson nói.

Nếu kế hoạch chống thuốc lá thành công, New Zealand có thể sẽ tiếp tục nhắm đến thuốc lá điện tử, sản phẩm thay thế thuốc lá truyền thống ngày càng phổ biến. Số người hút thuốc lá điện tử chưa đủ tuổi đang tăng nhanh tại New Zealand, đặc biệt trong cộng đồng người Maori.

"Trong khi kiểm soát thuốc lá nhìn chung đạt được thành công, New Zealand vẫn đang có cách tiếp cận khá cởi mở với thuốc lá điện tử. Có lẽ sẽ đến lúc New Zealand cũng cần những biện pháp tương tự với thuốc lá điện tử", ông Wilson nói.

Lệnh cấm triệt để thuốc lá được New Zealand ban hành trong bối cảnh nhiều quốc gia phát triển đang cân nhắc những biện pháp tương tự để giảm thiểu sự hiện diện của thuốc lá.

Ireland và Wales đã đặt mục tiêu xóa bỏ thuốc lá trong vòng 10 năm tới. Hồi tháng 3, Đan Mạch đưa ra dự luật cấm bán thuốc lá cho người sinh sau 2010, tuy nhiên kế hoạch bị chặn lại bởi các đạo luật chung của EU.

Bhutan là nước đầu tiên cấm triệt để thuốc lá từ 2010. Tuy nhiên, thị trường thuốc lá chợ đen tại nước này sau đó nở rộ trong sự bất lực của nhà chức trách. Năm 2020, chính phủ Bhutan đã tạm thời gỡ bỏ lệnh cấm bán thuốc lá.

Trong khi đó, Wael Al-Delaimy, nhà dịch tễ học tại Đại học California ở San Diego (Mỹ), chia sẻ: "Đây sẽ là một ví dụ hoặc một hình mẫu tuyệt vời - giống như một thử nghiệm, phải không? Nếu lệnh cấm đã hoạt động ở đó (New Zealand - PV), chắc chắn có khả năng nó sẽ hoạt động ở nơi khác".

Các nhà nghiên cứu đã đồng ý rằng lệnh cấm trên diện rộng, giống như lệnh cấm được đề xuất ở New Zealand, nên đi kèm với các biện pháp giảm thiểu thuốc lá khác để tối đa hóa hiệu quả.

Trúc Chi (theo Lao Động, Zing)