Anh nâng cấp quan hệ với Ấn Độ

Khi cuộc khủng hoảng an ninh ở châu Âu ngày càng trầm trọng và Liên minh châu Âu (EU) nỗ lực giành quyền tự chủ chiến lược - thông qua “La bàn chiến lược” - và tăng cường can dự vào Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, Anh đã coi Ấn Độ là một đối tác kinh tế và đồng minh quân sự quan trọng trong việc đa dạng hóa thị trường, đặc biệt trong giai đoạn hậu Brexit và củng cố vai trò bên đảm bảo an ninh cho khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương khi đối mặt với các mối đe dọa về an ninh. Bản Đánh giá tích hợp đã nhấn mạnh sự can dự ngày càng sâu rộng của Anh ở khu vực này thông qua việc tăng cường quan hệ với các đối tác cùng chí hướng như Ấn Độ và Nhật Bản.

Chuyến thăm của Thủ tướng Johnson lần này đã dấy lên một số câu hỏi: Liệu Anh có thể tận dụng tham vọng của Ấn Độ để trở thành bên đảm bảo an ninh cuối cùng ở Ấn Độ Dương cũng như thế mạnh của nước này với tư cách là một nền kinh tế đang phát triển hay không? Ấn Độ và Anh có triển vọng đến đâu trong việc định hình lại quan hệ song phương thực tế và không quá tham vọng? Làm thế nào để đẩy mạnh hơn nữa hợp tác Anh - Ấn nhằm làm tăng tính bền vững của chuỗi cung ứng? Và, liệu ông Johnson có thể thực hiện thành công mục tiêu khiến Ấn Độ giảm phụ thuộc vào năng lượng và thiết bị quân sự Nga hay không?

Hàng không mẫu hạm HMS Queen Elizabeth của Anh tại vịnh Bengal, phía xa là tàu chiến Ấn Độ hộ tống.

Trong bối cảnh địa chính trị hiện nay, Anh và Ấn Độ được cho là đang hướng tới việc đặt những khác biệt trong quá khứ sang một bên. Mặc dù Anh có mối liên hệ lịch sử chặt chẽ với Pakistan và Ấn Độ từng ủng hộ phán quyết của Tòa án Công lý quốc tế yêu cầu Anh rút chính quyền thực dân khởi quần đảo Chagos, nhưng những điều vốn tạo nên mâu thuẫn này khó có thể cản trở sự hợp tác chiến lược giữa hai nước.

Quan hệ đối tác chiến lược toàn diện Anh - Ấn đã được thúc đẩy hơn nhờ chuyến thăm của Thủ tướng Johnson. Ông Johnson đã công bố một loạt thỏa thuận thương mại giữa Anh và Ấn Độ tri giá 1 tỷ bảng trong nhiều lĩnh vực khác nhau từ xe buýt điện đến trí tuệ nhân tạo. Thủ tướng hai nước đã ký một thỏa thuận mới về việc mở rộng quan hệ đối tác quốc phòng - an ninh; tổ chức các cuộc hội đàm nhằm mở rộng hơn nữa hợp tác trong các lĩnh vực quốc phòng, thương mại và năng lượng sạch; cùng lên tiếng bày tỏ quan ngại về tình hình nhân đạo ở Ukraine; khẳng định sẽ hoàn tất Hiệp định thương mại tự do (FTA) vào tháng 10-2022.

Chuyến thăm lần này của Thủ tướng Johnson cũng nhằm thúc đẩy việc ký kết FTA giữa Anh và Ấn Độ, vốn đã được London coi là một phần của chiến lược kinh tế hậu Brexit. FTA này được dự đoán sẽ tăng tổng kim ngạch thương mại giữa Anh và Ấn Độ lên mức 28 tỷ bảng mỗi năm vào năm 2035. Hai nước đã qua 2 vòng đàm phán và vòng đàm phán thứ ba đang bị hoãn bởi cuộc xung đột Nga - Ukraine. Trên thực tế, Thủ tướng Johnson đã ra dấu về việc London muốn đảm bảo những khác biệt giữa hai nước không làm lu mờ sự hợp tác khi không đề cập đến thái độ của Ấn Độ về cuộc chiến Nga - Ukraine. Ngoại trưởng Anh Lizz Truss cũng không đả động đến điều này khi công bố chương trình an ninh mạng Anh - Ấn trong chuyến thăm Ấn Độ hồi tháng 3-2022.

Với những gì đang diễn ra, nhiều người tin rằng quan hệ hợp tác Anh - Ấn đem lại khả năng thành công trong việc hợp tác trên các lĩnh vực không gian, an ninh mạng, vaccine và môi trường là rất lớn vì hai nước đều tham gia các cuộc đối thoại được thiết lập trên nền tảng vững chắc. Y tế toàn cầu là điểm quan trọng của hợp tác quốc tế trong vài năm qua và hai nước đã tương đối thành công trong nỗ lực này. Mặc dù chưa đạt được mục tiêu cung cấp vaccine một cách công bằng và đầy đủ nhưng hai nước đã hợp tác trong Liên minh Sáng kiến chuẩn bị sẵn sàng cho đối phó dịch bệnh, hợp tác trong Hội đồng Bảo an Liên Hợp quốc, cũng như thông qua Oxford/Astra Zeneca và Viện Huyết thanh Ấn Độ hợp tác sản xuất vaccine phòng COVID-19. Hai nước đã ra tuyên bố chung nhằm củng cố các chương trình đã có, công bố các sáng kiến về vaccine phòng bệnh sốt rét và tình trạng kháng thuốc kháng sinh, đồng thời khẳng định nỗ lực tăng cường quan hệ đối tác kỹ thuật số giữa Cơ quan Y tế quốc gia của Ấn Độ và Dịch vụ Y tế quốc gia (NHS) của Anh - một động thái nhằm mở rộng đáng kể quan hệ đối tác giữa hai nước trong lĩnh vực y tế.

Về an ninh năng lượng, Anh và Ấn Độ đã lên kế hoạch phát triển điện gió ngoài khơi từ biển Celtic đến Dhanushkodi thông qua một trung tâm khoa học và đổi mới Anh - Ấn nhằm giảm bớt sự phụ thuộc vào dầu mỏ nhập khẩu theo hướng khai thác các nguồn năng lượng thay thế mà họ có thể tự phát triển, ít tốn kém và bền vững hơn. Trung tâm này sẽ bổ sung vào khoản đầu tư 1,2 tỷ USD của Anh cho các dự án năng lượng xanh của chính phủ và tư nhân ở Ấn Độ đã được công bố năm 2021.

Ngoài ra, London và New Delhi cũng đã tăng cường tương trợ trong các lĩnh vực an ninh và quốc phòng. Việc ký kết một thỏa thuận hợp tác quốc phòng mới vào tháng 4, bên cạnh Đối thoại hàng hải Anh - Ấn được khởi xướng gần đây và các cuộc tập trận hải quân chung đang được duy trì đã đánh dấu những tiến bộ đáng kể trong lĩnh vực này. Việc tập trung xây dựng quan hệ đối tác trong lĩnh vực hàng hải cho phép hai nước đạt được các mục tiêu an ninh khu vực và làm nổi bật vai trò tích cực của Anh ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Anh cũng đã quyết định hỗ trợ và tăng cường hợp tác quốc phòng - an ninh trong thập kỷ tới bằng cách cấp riêng cho Ấn Độ Giấy phép xuất khẩu mở - loại giấy phép đầu tiên ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương - nhằm rút ngắn thời gian chuyển giao các sản phẩm quốc phòng trong hợp đồng mua bán giữa hai nước. Chuyển giao công nghệ quốc phòng, bao gồm cả máy bay chiến đấu và công nghệ hàng hải, là một trong những biện pháp nhằm tăng cường mối quan hệ quốc phòng trong các lĩnh vực trên bộ, trên biển, trên không, trong không gian vũ trụ và trong không gian mạng.

Ngọc Lan(Tổng hợp)