Ai 'tiếp tay' cho dự án BT? Kỳ cuối: Giải pháp nào hiệu quả?

Như đã phản ánh trong số báo 73 – ngày 12/9/2018, lợi dụng sự buông lỏng quản lý, nhiều chủ dự án tại Thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam đã nhanh chóng lập dự án khai thác quỹ đất và bán đất trên giấy thu lợi hàng chục tỷ đồng…

Một góc dự án BĐS chia lô bán nền trên địa bàn xã Điện Dương, huyện Điện Bàn, Quảng Nam

Cần hạn chế chỉ định thầu

Trong những dự án nói trên, câu chuyện ai “tiếp tay” cho dự án BT lại tiếp tục được đặt ra bởi trong số những dự án này, nhiều khu đất có diện tích lớn, vị trí đắc địa được được giao cho chủ đầu tư dưới hình thức chỉ định thầu thông qua hợp đồng xây dựng - chuyển giao, đổi đất lấy hạ tầng.

Câu chuyện được đặt ra ở đây là làm sao để hạn chế tiêu cực trong lĩnh vực này không chỉ trên địa bàn tỉnh Quảng Nam mà còn trên cả nước bởi trong vài năm gần đây, các dự án được đầu tư theo hình thức Hợp đồng BT phát triển khá rầm rộ và được điều chỉnh trực tiếp bởi Nghị định số 15/2015/NĐ-CP ngày 14/02/2015 về đầu tư theo hình thức đối tác công tư. Theo Nghị định này, hiện có hai hình thức để lựa chọn nhà đầu tư BT là lựa chọn nhà đầu tư theo hình thức đấu thầu rộng rãi hoặc chỉ định thầu.

Tuy nhiên, thực tế trong những năm vừa qua, hầu hết và gần như là đa số các dự án BT lại được thực hiện chỉ theo hình thức là chỉ định thầu. Và đây cũng chính là nguyên nhân của mọi vấn đề bởi chính hình thức chỉ định thầu cùng với sự “hào phóng” trong việc giao đầu tư các dự án BT tại một số địa phương đã góp phần vào sự thiếu minh bạch trong hoạt động đầu tư BT của một số dự án dẫn đến thất thoát ngân sách Nhà nước.

Liên quan đến các dự án BT, Luật sư Phạm Văn Thanh (Đoàn Luật sư tỉnh Quảng Nam) nêu quan điểm: “Đối với các dự án BT xây dựng hạ tầng để đổi lấy việc khai thác đất xây đô thị và đất ở, các nhà đầu tư thường có mục tiêu rõ ràng là chọn những khu đất có vị trí đẹp, đắc địa, tiềm năng để đề nghị hoán đổi. Chính điều này, cộng với việc chỉ định thầu - do thiếu công khai, minh bạch, cùng những lỗ hổng pháp lý, là mảnh đất màu mỡ nảy sinh tiêu cực, tham nhũng, gây thất thoát tài sản của nhà nước”.

Do đó, theo Luật sư Thanh, cần hạn chế tối đa việc chỉ định nhà thầu, chỉ định nhà đầu tư, thực hiện phổ biến hình thức đấu giá công khai, đấu thầu rộng rãi trong nước hoặc quốc tế theo quy định của Luật Đấu thầu để tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh minh bạch, bình đẳng và cạnh tranh lành mạnh. Đồng thời phải hoàn thiện khung pháp luật về đầu tư theo hình thức BT, thống nhất các quy định trong Luật Đầu tư, Luật Đất đai và Luật Đấu thầu có liên quan đến hoạt động đầu tư BT để nhất quán các cơ sở, quy định pháp lý chi tiết, cụ thể cho hoạt động đầu tư BT.

Phải công khai, minh bạch thông tin dự án

Luật sư Thanh cho rằng do khung pháp lý của chúng ta chưa rõ ràng nhất là về điều kiện thanh toán, dẫn tới tình trạng nhiều dự án đất đối ứng không được tính đúng, tính đủ giá trị. Ví dụ, khi giao đất cho nhà đầu tư, thường là đất chưa có hạ tầng, nên giá được định giá rất thấp. Song, nhiều nhà đầu tư đã khéo chọn quỹ đất cận kề dự án hạ tầng, nên sau khi dự án BT hoàn thành, giá đất đã tăng rất nhiều nên nhà đầu tư dễ được hưởng lợi cả hai đầu. Đầu BT lãi một, đầu thanh toán còn lãi gấp nhiều lần vì cách tính giá. Và khoảng chênh lệch này sẽ “chảy” vào túi các doanh nghiệp.

“Cần phải công khai, minh bạch toàn bộ thông tin về dự án BT, tạo cơ chế để người dân địa phương tham gia giám sát và quy định trách nhiệm giải trình của các cơ quan nhà nước có liên quan. Ngoài ra, dự án BT chỉ nên được áp dụng tại những địa phương kém phát triển, nguồn thu ngân sách ít mà ngân sách trung ương vẫn phải trợ giúp, hạ tầng chưa đủ để thu hút đầu tư; còn các địa phương khác phải thực hiện cơ chế nhà nước đấu giá đất để lấy tiền phát triển hạ tầng” Luật sư Phạm Văn Thanh nhấn mạnh.

Nghị định số 15/2015/NĐ-CP đã hết hiệu lực từ ngày 19/6/2018, được thay thế bằng Nghị định số 63/2018/NĐ-CP ngày 04/5/2018. Hy vọng rằng, những bất cập và thực tế của việc thực hiện dự án BT đã đề cập sẽ được khắc phục, tạo được niềm tin cho người dân và nhà đầu tư làm ăn chân chính.

Nguyễn Hoàng