Abhijit Bose trong cuộc chuyển mình của Facebook

Abhijit Bose trở thành người đứng đầu mạng tin nhắn WhatsApp Ấn Độ.

Năm 2010 khi Facebook lên tới đỉnh cao thì David Kirkpatrick trong cuốn sách lịch sử về thời kỳ đầu của mạng xã hội này đã cảnh cáo “Facebook có thể sụp đổ”. Từ đây người ta thấy người sáng lập Facebook Mark Zuckerberg không tiếc tiền mua về các mạng xã hội vệ tinh, từ Instagram năm 2012 với giá 715 triệu đô la, và Oculus cùng WhatsApp năm 2014 với giá tương ứng là 3 tỉ và 22 tỉ đô la. Nay thì cuộc khủng hoảng Facebook đang thực sự diễn ra.

Sự chuyển hướng của Facebook

Cuộc khủng hoảng Facebook đã nổ ra từ vài năm nay, mỗi ngày thêm trầm trọng, gây ảnh hưởng đến cả vị trí của hai nhân vật chủ chốt là CEO (Chief Executive Officer – Tổng giám đốc) Mark Zuckerberg và COO (Chief Operating Officer – Giám đốc điều hành) Sheryl Sandberg. Đầu tiên người ta chỉ phàn nàn về tin giả mỗi ngày một tràn lan trên mạng, gây ảnh hưởng đến cả chính trị các nước, thậm chí gây thù hận giữa các sắc tộc.

Nhưng rồi sau sự kiện Cambridge Analytica người ta nhận ra mối nguy hiểm lớn từ việc tùy tiện thu thập và sử dụng dữ liệu và cả vấn đề về đóng thuế kinh doanh. Từ đây áp lực đến từ nhiều phía mà những cố gắng của Zuckerberg không hóa giải được. Nhiều nhà quản lý hàng đầu đã ra đi bao gồm cả những người sáng lập các mạng vệ tinh từ Kevin Systrom và Mike Krieger tại Instagram, Jan Koum tại WhatsApp đến Brendan Iribe tại Oculus. Cuộc chuyển hướng trở thành cứu cánh của Facebook và thị trường Ấn Độ được chọn làm nơi để đẩy nhanh chiến lược: Hai tháng trước Ajit Mohan được bổ nhiệm làm người đứng đầu Facebook tại đây và nay đến lượt Abhijit Bose, cũng là người Ấn, sẽ đứng đầu WhatsApp kể từ 2019.

Việc bổ nhiệm Bose cả khi ông đang làm Giám đốc điều hành công ty thanh toán trực tuyến Ezetap cho thấy sự gấp gáp trong việc chuyển hướng kinh doanh của Facebook với chiến lược lớn là tập trung đầu tư vào các công ty con, từ Messenger, Instagram đến Oculus và WhatsApp, nhằm đủ sức chống đỡ những áp lực đang đè nặng lên công ty mẹ. Cả Ajit Mohan, ông chủ của mạng dịch vụ chiếu phim Hotstar và Bose đều chưa tham gia vào Facebook, họ chỉ đến đó trong vai trò những người đứng đầu Facebook Ấn Độ và WhatsApp Ấn Độ trong đầu năm 2019. Sự ra đi của các nhà sáng lập giữ vai trò giám đốc điều hành tại các công ty sáp nhập giúp cho Facebook thực hiện nhanh chiến lược chuyển hướng và nay là lúc Facebook phải tìm ra người thích hợp. Với những áp lực ngày càng lớn tại Facebook và cả tại các công ty con như WhatsApp, tốc độ chuyển hướng của tập đoàn mạng xã hội lớn nhất hành tinh này mang ý nghĩa quan trọng. Các nhà phân tích tại Wall Street cho rằng doanh thu của Facebook trong năm 2018 sẽ lên đến 55 tỉ đô la và eMarketer cho rằng Instagram đang chiếm 16%, tỷ lệ này sẽ được đẩy lên 25% vào năm 2020, cùng với đó là làm cho Messenger và WhatsApp sinh lợi.

Ngay sau khi được bổ nhiệm, Bose đã thông báo cho tất cả nhân viên Ezetap về việc ông sẽ phải chuyển về văn phòng của Facebook tại Gurgaon và thành lập một nhóm điều hành WhatsApp bên ngoài nước Mỹ. Tốt nghiệp Cử nhân Khoa học Kỹ thuật từ Đại học Cornell và lấy bằng Thạc sĩ Quản trị Kinh doanh tại trường Đại học Harvard, Bose đã trải qua 20 năm kinh nghiệm tại các công ty công nghệ từ Ngpay, Intuit, Oracle đến Siebel. Năm 2005, Bose quyết định quay trở về Ấn Độ làm việc, phụ trách vị trí Giám đốc quản lý sản phẩm cho Siebel Systems. Đồng thời, ông cũng tìm kiếm giải pháp công nghệ góp phần làm cho nền kinh tế quê nhà khấm khá hơn và một trong các công ty ấn tượng ông sáng lập và điều hành từ 2011 tại đây là nền tảng thanh toán di động Ezetap Mobile Solutions. Thanh toán điện tử là một lĩnh vực đang phát triển và nhiều tiềm năng tại Ấn Độ mà theo dự báo của Credit Suisse thì tổng giá trị giao dịch có thể lên đến một ngàn tỉ đô la Mỹ vào năm 2023, gấp năm lần so với hiện nay. Tại Ezetap, Bose đã chọn giải pháp đơn giản nhất là biến chiếc điện thoại mà mỗi người sở hữu thành một cây ‘micro ATM’ cho mình.

WhatsApp hướng tới thanh toán di động

Cuối cùng thì Facebook cũng đã chọn được Bose đứng đầu bản doanh Gurgaon trong vùng ngoại ô thủ đô New Delhi, một trung khu công nghệ với những bộ chỉ huy của Google và Microsoft. Trong thông báo của mình, công ty viết “Bose sẽ thành lập đội ngũ WhatsApp đầy đủ bên ngoài California”. Điều này cho thấy mức độ quan trọng của thị trường Ấn Độ. Nhưng mặt khác, cũng như công ty mẹ Facebook chìm đắm trong cuộc khủng hoảng kéo dài hai năm nay, WhatsApp Ấn Độ cũng mắc những sai lầm đáng tiếc tại đó và buộc phải điều chỉnh sản phẩm dưới áp lực của chính phủ. Chọn một người Ấn đứng đầu bản doanh Gurgaon làm giảm nhẹ áp lực, nhưng hơn thế nữa, Facebook nhắm tới việc nền tảng ứng dụng WhatsApp tại đây sẽ tự phát triển và điều hành dịch vụ thanh toán số mà, qua kinh nghiệm tại Ezetap, Bose là một sự ưu tiên đối với vai trò nhà lãnh đạo nếu WhatsApp muốn làm cho nên chuyện với môi trường tài chính tại thị trường có trên dưới 1,3 tỉ dân này.

Dịch vụ tin nhắn di động lớn nhất thế giới này rồi đây sẽ cho phép người dùng không chỉ chuyển cho nhau những hình ảnh, những video hay những emoji mà cả những khoản tiền. Trả lời phỏng vấn đài CNN, người phát ngôn công ty nói: “Ấn Độ là một đất nước quan trọng cho WhatsApp, và chúng tôi biết phải làm sao để đóng góp nhiều hơn vào tầm nhìn Digital India”. Vị này nói tiếp: “Chúng tôi sẽ tiếp tục lắng nghe sự phản hồi từ những người dùng ứng dụng của chúng tôi”. The Ken, trang thông tin công nghệ Ấn Độ cập nhật ngày 4-4-2017 tiết lộ trong khoảng sáu tháng nữa WhatsApp sẽ tung ra giao diện thanh toán UPI (Unified Payments Interface) vốn ưu thế hơn ví điện tử. Thanh toán điện tử đang nở rộ ở Ấn Độ với các sản phẩm nổi tiếng như PayTM, và WhatsApp cho dù với lợi thế số đông người sử dụng vẫn phải tìm cho mình một sáng kiến để thu hút khách hàng. Một lần nữa người ta nghĩ đến sự khác biệt mà Ezetap của Bose đã tạo nên trên thị trường này. Thanh toán qua mạng nhanh chóng phổ biến kể từ tháng 11-2017 sau khi Ấn Độ ban hành lệnh cấm sử dụng các đồng tiền nhỏ 500 và 1.000 rupee, và đây là lúc WhatsApp phải nắm lấy cơ hội.

Bose đáp ứng được cả hai áp lực, một đàng chính phủ muốn có một người Ấn điều hành để tránh những lỗi sai đối với đặc thù xã hội Ấn Độ, đàng kia Facebook cần người đủ kinh nghiệm và tài năng để thiết lập và triển khai dịch vụ thanh toán số theo kế hoạch Digital India của nước này. Đây là lúc WhatsApp cần làm ra tiền để giảm bớt áp lực kinh doanh quảng cáo vốn mỗi ngày một siết chặt công ty mẹ. Dưới sự điều hành của Matt Idema trong vai trò COO của WhatsApp tại California và trực tiếp bởi Bose tại Gurgaon, người ta kỳ vọng nhiều về việc mạng tin nhắn này sẽ sớm đạt được cả hai mục tiêu, đóng góp vào sự tăng trưởng bền vững của Facebook và đóng góp vào nền kinh tế số Ấn Độ. Phát biểu nhân tiếp nhận vai trò đứng đầu WhatsApp địa phương, Bose nói: “WhatsApp là một mạng xã hội đặc biệt khả dĩ tham gia vào lĩnh vực dịch vụ tài chính và tạo sự tăng trưởng kinh tế tại Ấn Độ. Ở đây không còn là việc có bao nhiêu người dùng mà là việc nhà mạng triển khai những dịch vụ kinh doanh nào cho khách hàng.

WhatsApp có thể ảnh hưởng tích cực đến cuộc sống của hàng trăm triệu người Ấn Độ, giúp cho họ tham gia và hưởng lợi từ nền kinh tế số”.

WhatsApp sẽ sớm trở thành một thứ ngân hàng bỏ túi, một micro ATM cho mọi người.

Biến chiếc điện thoại thành ngân hàng, máy ATM

Được sáng lập năm 2009 bởi Jan Koum và Brian Acton, rồi được tiếp tục điều hành bởi Koum sau khi sáp nhập vào Facebook năm 2014 với giá gốc tính trên cổ phiếu là 19,3 tỉ đô la, nền tảng tin nhắn nhanh WhatsApp với chỉ 55 nhân viên lúc bấy giờ đã được đánh giá cao chót vót mà theo nhận xét của Zuckerberg thì mạng xã hội vệ tinh mà ông mua về còn đáng giá cao hơn thế. Lời nhận xét này trở thành sự thực khi lượng người sử dụng hiện nay đã vượt quá một tỷ, so với 2,23 tỷ người tham gia vào mạng xã hội Facebook. Là một ứng dụng đa nền tảng hoạt động trên các hệ điều hành di động khác nhau, từ iOS, BlackBerry đến Android và Windows Phone, WhatsApp cho phép những người tham gia luôn giữ được liên lạc với nhau, tức thì, và miễn phí. Vào thời điểm sáp nhập, ngày 19-2-2014, số người dùng WhatsApp mới ở mức 450 triệu, và đến nay sau bốn năm thì con số đã vượt hơn gấp đôi. Riêng tại Ấn Độ, thống kê người dùng WhatsApp vào tháng 5-2014 là 50 triệu, tăng lên 70 triệu vào tháng 7 cùng năm, và vượt quá con số 200 triệu kể từ tháng 2-2017, nghĩa là cách nay đã một năm rưỡi. Hiện tại, những đối thủ lớn của WhatsApp gồm WeChat (468 triệu người sử dụng), Viber (209 triệu), và LINE (170 triệu).

Con số người sử dụng mạng xã hội, đặc biệt những người thường xuyên truy cập vào đó rất có ý nghĩa để nhà mạng phát triển các dịch vụ tạo giá trị tăng thêm, như tài chính, giáo dục, hay chăm sóc sức khỏe, và đây lại là các mảng kinh doanh thực sự của loại mạng này. WeChat của tập đoàn công nghệ Tencent đã phát triển dịch vụ thanh toán WeChat Pay cho những người tham gia mạng, và trở thành đối thủ của Ali Pay của tập đoàn thương mại điện tử Alibaba. Ở WhatsApp, nhà sáng lập Koum đã có những bước chuẩn bị, nhất là từ khi công ty này phát triển nhanh trong hệ sinh thái mạng xã hội của Facebook. WhatsApp đã là một hệ sinh thái tin nhắn và chia sẻ đáng gờm đối với các đối thủ. Nó cho phép truyền đi những tin nhắn, những cuộc thoại VoIP cũng như những video, hình ảnh, tư liệu và những sản phẩm truyền thông khác thông qua hệ thống nền tảng chéo khả dĩ tiếp cận đối với các thiết bị di động và cả những máy tính. Tháng 9-2017, WhatsApp thông báo thiết lập nền tảng doanh nghiệp giúp cho các công ty liên lạc nội bộ giữa các nhân viên, và trước đó WhatsApp thiết kế tính năng chuyển tiền giữa các cá nhân sử dụng điện thoại di động.

Hoàng Xuân Phương