70 năm – nhịp cầu kết nối tình hữu nghị

Đối ngoại nhân dân được Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt nền móng xây dựng, chỉ đạo và trực tiếp triển khai ngay từ những năm 20 của thế kỷ XX khi Người hoạt động cách mạng ở nước ngoài. Kế thừa truyền thống hòa hiếu, nhân nghĩa của dân tộc, thấm nhuần tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh, dưới sự lãnh đạo của Đảng, đối ngoại nhân dân đã đồng hành cùng với các giai đoạn lịch sử của cách mạng Việt Nam, trở thành một trong ba trụ cột của nền ngoại giao Việt Nam hiện đại: Đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước và đối ngoại nhân dân.

Các đại biểu cùng nhau ôn lại quá trình hình thành, phát triển của Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam tại buổi Tọa đàm ngày 10/11/2020

Truyền thống vẻ vang

Ngày 17/11/1950, tại Chiến khu Việt Bắc, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho Đại hội thành lập Ủy ban Bảo vệ Hòa bình Thế giới của Việt Nam. Hai ngày sau, 19/11/1950, Đại hội thành lập Ủy ban bảo vệ Hòa bình Thế giới của Việt Nam (nay là Ủy ban Hòa bình Việt Nam) được tổ chức trọng thể tại thôn Roòng Khai, xã Điềm Mặc, huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên.

Đại hội đã tôn vinh Chủ tịch Hồ Chí Minh là chiến sĩ hòa bình số một của Việt Nam, bầu bác Tôn Đức Thắng là Chủ tịch danh dự Ủy ban, bầu Ban lãnh đạo của Ủy ban để từ đó Ủy ban chủ động tham gia vào phong trào đấu tranh vì hòa bình của nhân dân thế giới, qua đó tranh thủ sự đồng tình, ủng hộ, đoàn kết và hợp tác của nhân dân tiến bộ trên toàn thế giới đối với sự nghiệp, đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Đảng ta đã chính thức đưa “đối ngoại nhân dân” vào Văn kiện Đại hội Đảng (tháng 2/1951), nêu rõ phát triển ngoại giao nhân dân, đặc biệt chú trọng tham gia các cuộc vận động lớn trên thế giới và thắt chặt liên hệ tổ chức các hoạt động giữa những đoàn thể nhân dân Việt Nam với các đoàn thể nhân dân thế giới. Tầm quan trọng, vai trò và nhiệm vụ của đối ngoại nhân dân đã được Bác Hồ và Đảng đặt ra rất rõ ràng, đầy đủ, sâu sắc.

Ngay sau khi đất nước được độc lập, trong cảnh “thù trong, giặc ngoài”, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chính quyền cách mạng đã tích cực triển khai các hoạt động đối ngoại, trong đó có ngoại giao nhân dân, để bảo vệ chính quyền cách mạng, khéo léo khai thác mâu thuẫn trong hàng ngũ đối phương và mâu thuẫn giữa các nước đồng minh để có sách lược phù hợp từng đối tượng. Hoạt động ngoại giao của các đoàn thể nhân dân đã được đẩy mạnh, trở thành một vũ khí sắc bén và hiệu quả để thông tin về Việt Nam với thế giới, đồng thời thể hiện tình đoàn kết của nhân dân Việt Nam với nhân dân bị áp bức trên thế giới.

Sau khi Việt Nam giành thắng lợi hoàn toàn và thống nhất đất nước, các hoạt động của các tổ chức hòa bình, đoàn kết, hữu nghị tiếp tục được phát huy. Đối ngoại nhân dân thời kỳ này đã phát huy vai trò mở đường, thiết lập các kênh liên lạc, tạo dựng và mở rộng quan hệ hợp tác với các nước, vận động nhân dân thế giới hỗ trợ nhân dân Việt Nam khắc phục hậu quả chiến tranh, phá thế bao vây cấm vận, thúc đẩy cải thiện quan hệ với các nước trong khu vực và các đối tác quan trọng ở châu Âu.

Sau Đại hội lần thứ VII của Đảng, ngày 10/01/1992, Ban Bí thư Trung ương Đảng ra Quyết định số 22/QĐ-TW tách Liên hiệp các tổ chức hòa bình, đoàn kết, hữu nghị Việt Nam từ Ban Đối ngoại Trung ương thành một tổ chức chính trị-xã hội độc lập, đánh dấu một thời kỳ phát triển mới của công tác đối ngoại nhân dân trên các lĩnh vực hòa bình, đoàn kết, hữu nghị và quan hệ với các tổ chức phi chính phủ nước ngoài.

Năm 1994, Chính phủ có quyết định đổi tên Liên hiệp các tổ chức hòa bình, đoàn kết, hữu nghị với nhân dân các nước thành Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam.

Năm 2004, Nhà nước đã công nhận nơi diễn ra Đại hội thành lập Ủy ban Hòa bình Thế giới của Việt Nam là Di tích Lịch sử Cách mạng. Ngày Bác Hồ gửi bức thư lịch sử cho Đại hội thành lập Ủy ban Hòa bình Việt Nam, ngày 17/11/1950, trở thành Ngày truyền thống của Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam.

Hội nghị quốc tế về hợp tác giữa Việt Nam và các tổ chức PCPNN nhằm đánh giá quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và các tổ chức PCPNN; chia sẻ ưu tiên và nhu cầu của Việt Nam trong hợp tác với các tổ chức PCPNN và đối tác phát triển.

Nỗ lực trưởng thành và phát triển

70 năm qua, với vai trò là tổ chức chính trị-xã hội chuyên trách về đối ngoại nhân dân, lực lượng nòng cốt trong công tác đối ngoại nhân dân, Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam (Liên hiệp Hữu nghị) đã từng bước trưởng thành và phát triển, xây dựng tổ chức ngày càng lớn mạnh, mở rộng quan hệ với các đối tác, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác.

Đến nay, Liên hiệp Hữu nghị có 116 tổ chức thành viên, trong đó 64 tổ chức hữu nghị ở Trung ương và 52 Liên hiệp Hữu nghị địa phương; tham gia nhiều diễn đàn nhân dân quốc tế như: Hội đồng Hòa bình thế giới, Hội đồng Kinh tế - Xã hội Liên hợp quốc, Diễn đàn nhân dân ASEAN (APF), Diễn đàn nhân dân Á – Âu (AEPF), Tổ chức đoàn kết nhân dân Á – Phi (AAPSO)... Liên hiệp Hữu nghị là lực lượng nòng cốt triển khai nhiều hoạt động đối ngoại nhân dân vừa mềm dẻo, linh hoạt, vừa có lý, có tình tại các cuộc tiếp xúc, các diễn đàn, hội nghị, hội thảo quốc tế và khu vực, góp phần khẳng định chính nghĩa của Việt Nam, đóng góp tích cực cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Trong các lĩnh vực hòa bình, đoàn kết, hữu nghị, Liên hiệp và các tổ chức thành viên không ngừng củng cố, mở rộng các mối quan hệ quốc tế, thúc đẩy phát triển ổn định, đi vào chiều sâu; đã thiết lập quan hệ hợp tác với hơn 1.000 tổ chức quốc gia, khu vực, quốc tế. Hoạt động đối ngoại nhân dân đã bám sát định hướng độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ quốc tế của Đảng và Nhà nước, tập trung vào các nước láng giềng và các nước ASEAN, các nước quan hệ đối tác chiến lược, toàn diện, các nước có quan hệ truyền thống; kết hợp các hoạt động giao lưu nhân dân và hợp tác về kinh tế, thương mại, đầu tư, văn hóa, khoa học kỹ thuật, giáo dục, du lịch và một số lĩnh vực khác, phục vụ thiết thực cho sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước.

Hàng năm, Liên hiệp và các tổ chức thành viên ở Trung ương và địa phương đã triển khai hàng nghìn hoạt động hòa bình, đoàn kết, hữu nghị có ý nghĩa thiết thực giúp tăng cường hiểu biết lẫn nhau, thúc đẩy quan hệ hữu nghị và hợp tác với nhân dân các nước với nhiều hình thức đa dạng, phong phú.

Ủy ban hòa bình Việt Nam được bầu là Phó chủ tịch Đại hội Hội đồng Hòa bình thế giới (WPC) tổ chức tại Brasil năm 2016. Tại các cơ chế chính thức của Liên hợp quốc và ASEAN, Liên hiệp Hữu nghị và Quỹ Hòa bình & Phát triển Việt Nam đã đăng ký thành công và phát huy hiệu quả Quy chế tư vấn tại hội đồng Kinh tế - Xã hội của Liên hợp quốc (UN ECOSOC) và Ủy ban liên chính phủ ASEAN về nhân quyền (AICHR).

Bên cạnh đó, Liên hiệp Hữu nghị cũng tham gia tích cực, hiệu quả Diễn đàn APF, Diễn đàn AEPF, các diễn đàn như Hội đồng Hòa bình Thế giới, Hội nghị thế giới chống bom A&H, Tổ chức AAPSO,... Từ đó khẳng định vai trò tích cực của Việt Nam trong việc đóng góp sáng kiến thúc đẩy hòa bình, đoàn kết hữu nghị ở khu vực và trên thế giới.

Trước những diễn biến phức tạp và tình hình căng thẳng ở Biển Đông, nhiều bạn bè, đối tác quốc tế đã lên tiếng ủng hộ lập trường của Việt Nam giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình, trên cơ sở luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật biển 1982.

Với vai trò là Cơ quan đầu mối về quan hệ và vận động viện trợ phi chính phủ nước ngoài (PCPNN), đồng thời là Cơ quan thường trực của Ủy ban Công tác về các tổ chức PCPNN, Liên hiệp Hữu nghị triển khai hiệu quả công tác vận động viện trợ và tham gia quản lý hoạt động của các tổ chức PCPNN, gắn mục tiêu vận động viện trợ phục vụ phát triển kinh tế-xã hội của đất nước và của các địa phương với đối ngoại và bảo đảm an ninh-chính trị.

Liên hiệp Hữu nghị và các tổ chức thành viên thông qua các cuộc tiếp xúc, hội thảo, hội nghị, các hoạt động đối ngoại lớn, quan trọng… chủ động cập nhật tới bạn bè quốc tế về tình hình Việt Nam, về công cuộc đổi mới, chính sách đối ngoại của Việt Nam; thông tin chính xác về chủ quyền biển đảo, các vấn đề liên quan đến dân chủ, nhân quyền ở Việt Nam. Bạn bè quốc tế, trong đó có nhiều nhân vật, tổ chức quan trọng, có sức ảnh hưởng lớn, nhiều phóng viên, nhà báo và học giả quốc tế đã góp phần truyền tải các thông điệp hòa bình, hữu nghị và hợp tác của Việt Nam ra thế giới.

Đại hội lần thứ VI Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam đề ra phương hướng, nhiệm vụ và chương trình hành động của toàn hệ thống Liên hiệp Hữu nghị trong giai đoạn mới 2019 – 2024.

Xứng đáng là lực lượng nòng cốt trong công tác đối ngoại nhân dân

Quán triệt tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh và dưới sự lãnh đạo của Đảng, đối ngoại nhân dân, trong đó lực lượng nòng cốt là Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam, đã luôn đồng hành cùng đất nước, góp phần quan trọng vào những thành tựu chung của cả nước. Đối ngoại nhân dân trong mọi thời kỳ đều bám sát mục tiêu, đường lối, chủ trương, chính sách của đối ngoại Đảng và Nhà nước, phối hợp và bổ sung cho đối ngoại Đảng và ngoại giao Nhà nước.

Thế giới trong bối cảnh mới, cục diện mới, thay đổi nhanh và khó lượng định. Việt Nam cũng đứng trước nhiều cơ hội lớn, đồng thời đối mặt không ít thách thức về an ninh và phát triển.

Trước tình hình đó, trong thời gian tới, theo bà Nguyễn Thị Hoàng Vân, Phó trưởng Ban Đối ngoại Trung ương, Liên hiệp Hữu nghị: Cần tăng cường công tác nghiên cứu, đặc biệt là nghiên cứu tình hình và xu thế của các phong trào công nhân trên thế giới, từ đó có những đề xuất cho công tác đối ngoại nhân dân và đối ngoại nói chung. Song song với đó, Liên hiệp cần mở rộng và đưa quan hệ đối tác đi vào chiều sâu để tạo dựng sự tin cậy và bền vững trong quan hệ đối ngoại. Chú trọng hiệu quả về chất trong quan hệ đối ngoại, tránh khuôn sáo, hình thức, góp phần thúc đẩy hợp tác tích cực với nhân dân các nước trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa – xã hội. Liên hiệp cũng cần tham gia đấu tranh và vận động dư luận trong các vấn đề liên quan chủ quyền biển đảo, tôn giáo, dân chủ nhân quyền… Tích cực tham gia và làm nòng cốt, phối hợp và bảo đảm sự thống nhất của các tổ chức nhân dân Việt Nam trong các cơ chế hợp tác nhân dân đa phương, khu vực và quốc tế…

Ngoài ra, bà Nguyễn Thị Hoàng Vân cho rằng, Liên hiệp cần tăng cường và thực hiện tốt công tác thông tin đối ngoại thông qua hệ thống các phương tiện thông tin báo chí của Liên hiệp và các tổ chức thành viên, đặc biệt chú trọng các phương tiện thông tin điện tử và các trang tin bằng tiếng nước ngoài. Tăng cường công tác vận động viện trợ phi chính phủ nước ngoài cả về vật chất và tinh thần, và tham gia quản lý hoạt động của các tổ chức phi chính phủ nước ngoài ở Việt Nam. Phối hợp hỗ trợ đối ngoại Đảng và ngoại giao nhà nước cả trong quan hệ và cơ chế hợp tác song phương và đa phương.

Cùng chia sẻ về vấn đề này, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Minh Vũ cho rằng: Đối ngoại nhân dân và ngoại giao Nhà nước vừa đồng hành cùng nhau, vừa bổ trợ cho nhau trên tất cả các mảng công tác. Đối ngoại nhân dân và ngoại giao Nhà nước cùng tác động ở hai kênh chính phủ và các tổ chức phi chính phủ trên cả khía cạnh chính trị an ninh và kinh tế phát triển…

Còn theo Đại sứ Vũ Xuân Hồng, nguyên Chủ tịch Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam, thời gian tới, Liên hiệp nên thực hiện những dự án lớn về truyền thống của Liên hiệp và công tác đối ngoại nhân dân thời gian qua theo hướng bài bản, công phu, có thu thập chứng cứ, tài liệu và những câu chuyện thực tế. Đồng thời, có thể phát triển ý tưởng xây dựng Bảo tàng đối ngoại nhân dân nhằm lưu giữ những tư liệu lịch sử quý giá cho thế hệ sau.

Để tiếp tục thực hiện tốt nhiệm vụ và mục tiêu của công tác đối ngoại nhân dân trong tình hình mới, bà Tôn Nữ Thị Ninh, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Quốc hội, gợi mở các cán bộ làm công tác đối ngoại nhân dân, nhất là đội ngũ cán bộ trẻ, cần ý thức phân biệt giữa kênh đối ngoại Nhà nước và đối ngoại nhân dân, có ý thức rõ về sự phân vai. Thêm vào đó, phong cách của người làm đối ngoại nhân dân phải linh hoạt hơn, gần gũi hơn, giàu cảm xúc hơn. Cần phải thấu hiểu rõ về lịch sử, văn hóa, xã hội,… của các nước bạn. Luôn theo phương châm “thêm bạn bớt thù”, cán bộ làm đối ngoại nhân dân ngày nay phải linh hoạt và thích ứng, đồng thời phải ngày càng chuyên nghiệp hơn.

Bà Nguyễn Phương Nga, Bí thư Đảng đoàn, Chủ tịch Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam cho biết: Trong thời gian vừa qua, đại dịch COVID-19 là thách thức rất lớn, không chỉ đối với Việt Nam mà đối với tất cả các quốc gia, tác động đến mọi mặt của đời sống xã hội, trong đó có tác động rất lớn đến công tác đối ngoại nhân dân. Một số hoạt động vừa rồi đã bị gián đoạn, bị hoãn hoặc bị hủy. Nhưng cũng chính trong lúc khó khăn đó, chúng ta lại sáng tạo. Chúng ta đã nhanh chóng chuyển sang các hình thức trực tuyến để giữ được liên kết với bạn bè quốc tế. Và ngay cả trong bối cảnh chúng ta rất khó khăn giữa lúc chúng ta cũng phải ứng phó với dịch bệnh, thì các tổ chức nhân dân của Việt Nam, các Hội hữu nghị của Việt Nam, đã có sáng kiến quyên góp ủng hộ bạn bè những trang thiết bị y tế như: khẩu trang, dung dịch sát khuẩn, bộ đồ bảo hộ… Nghĩa cử đó của nhân dân Việt Nam thông qua các Hội hữu nghị, các hoạt động của Liên hiệp địa phương cùng các tổ chức ở Trung ương, đã được bạn bè quốc tế đón nhận và đánh giá cao. Đó là sáng tạo của hoạt động đối ngoại nhân dân trong bối cảnh mới.

Theo Chủ tịch Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam, Liên hiệp cũng đang rất tích cực để ứng dụng nhiều hơn công nghệ vào trong các hoạt động đối ngoại nhân dân. “Chúng ta không để cho dịch bệnh, không để cho những khó khăn vì dịch bệnh khiến chúng ta không tiếp xúc được trực tiếp, trở thành trở ngại đối với công tác đối ngoại nhân dân. Không để cho những trở ngại đó ngăn cản tình cảm của nhân dân Việt Nam với nhân dân các nước trên thế giới” – bà Nguyễn Phương Nga khẳng định.

Đối ngoại nhân dân hiện nay có những thuận lợi nhất định và khó khăn không nhỏ, đòi hỏi Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam và các tổ chức thành viên cùng các lực lượng làm công tác đối ngoại nhân dân phải đổi mới tư duy, nâng cao nhận thức và đổi mới phương thức hoạt động, chủ động, sáng tạo, linh hoạt, kịp thời để đối ngoại nhân dân tiếp tục phát huy vai trò quan trọng, phối hợp hiệu quả với công tác đối ngoại Đảng và ngoại giao Nhà nước./.

Khánh Linh