5 nhân tố ảnh hưởng đến quan hệ Mỹ - Trung năm 2019
Nếu 2018 là năm bản lề, đã mở ra bước ngoặt chiến lược trong quan hệ Mỹ-Trung, từ hợp tác chuyển sang đối đầu, thì năm 2019 được dự đoán tiếp tục là năm đầy thách thức đối với mối quan hệ giữa hai siêu cường này.
Có 5 thách thức điển hình được tờ The Diplomat nêu ra, trong đó đầu tiên phải kể đến là cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung vẫn chưa có hồi kết. Cuộc chiến tranh thương mại này bùng phát từ giữa năm 2018. Hai nền kinh tế hàng đầu thế giới đã liên tiếp trả đũa nhau bằng các biện pháp đánh thuế. Đến nay, tổng lượng hàng hóa bị đánh thuế mới của hai bên đã lên tới hơn 360 tỷ USD. Lãnh đạo hai nước nhất trí "đình chiến thương mại" trong 90 ngày kể từ 1-12-2018, để hai bên thương lượng một thỏa thuận nhằm chấm dứt nhiều tháng leo thang căng thẳng. Các cuộc đàm phán thương mại đang đi theo hướng tích cực. Thậm chí Tổng thống Mỹ Donald Trump mới đây còn tuyên bố để ngỏ khả năng gia hạn "đình chiến" thương mại Mỹ-Trung sau ngày 1-3 nếu hai bên tiến đến gần một thỏa thuận.
Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình gặp song phương bên lề Hội nghị thượng đỉnh G20. Ảnh: The Diplomat.
Tuy nhiên, theo nhiều nhà phân tích, dù tương lai của cuộc chiến thương mại ra sao thì cạnh tranh thương mại Mỹ-Trung vẫn là một thực tế hiển nhiên giữa một siêu cường đang tại vị (Mỹ) với một cường quốc đang lên (Trung Quốc). Dễ nhận thấy nhất là, trong Chiến lược An ninh quốc gia mà Tổng thống D. Trump công bố cuối năm 2017, đã nêu đích danh Trung Quốc (cùng với Nga) là hai quốc gia “xét lại” đang mong muốn thay đổi trật tự thế giới và vị trí số 1 của nước Mỹ. Do đó, trong hơn hai năm cầm quyền, Tổng thống D.Trump với mục tiêu làm cho nước Mỹ “vĩ đại trở lại” đã liên tục ban hành và điều chỉnh hàng loạt chính sách nhằm củng cố và tìm lại vị trí hàng đầu cho nước này.
Điều này vô hình trung đẩy sự cạnh tranh giữa hai nước không chỉ diễn ra trên mặt trận thương mại mà còn lan sang lĩnh vực an ninh, quân sự và cạnh tranh vị thế địa-chính trị. Các nhà quan sát cảnh báo, Biển Đông vẫn là “chiến trường” chính giữa Trung Quốc và Mỹ, và nguy cơ đối đầu giữa Mỹ và Trung Quốc về vấn đề Đài Loan nhiều khả năng sẽ gia tăng vào năm 2019.
Bên cạnh đó, họ cũng cho rằng trong năm 2019 xung đột địa chính trị Mỹ-Trung có thể mở rộng sang châu Phi. Ông John R. Bolton, cố vấn an ninh quốc gia của Tổng thống Donald Trump hồi cuối năm ngoái tiết lộ chính quyền Mỹ đã công bố một chiến lược châu Phi mới tập trung chống lại sự mở rộng ảnh hưởng của Nga và Trung Quốc tại “lục địa đen”. Đứng đầu chương trình nghị sự kinh tế của Bắc Kinh, châu Phi được Trung Quốc coi là mục tiêu tiềm năng về đầu tư trong tương lai. Khu vực này không chỉ có nguồn tài nguyên đa dạng, dồi dào, nhất là dầu mỏ và các kim loại quý, mà còn được đánh giá là một thị trường tiềm năng với sức tiêu thụ mạnh. Hơn 10 năm trở lại đây, Trung Quốc đã và đang dần thay thế Mỹ cũng như một số nước châu Âu trở thành quốc gia có tầm ảnh hưởng nhất tại khu vực châu Phi. Đây được xem là đòn bẩy chiến lược giúp Trung Quốc gia tăng sức mạnh, mở rộng ảnh hưởng nhằm đối trọng với chiến lược toàn cầu của Mỹ.
Tác động lớn tiếp theo đối với mối quan hệ Mỹ-Trung năm 2019 là cuộc đối đầu khốc liệt giữa hai siêu cường trên đấu trường công nghệ. Trung Quốc hiện đang dồn toàn lực vào kế hoạch "Made in China 2025" nhằm trở thành quốc gia dẫn đầu thế giới trong các lĩnh vực trí thông minh nhân tạo, robot, hàng không vũ trụ và các ngành công nghệ khác. Để kiềm chế Trung Quốc, Cục Công nghiệp và An ninh Mỹ (BIS), cơ quan thuộc Bộ Thương mại, đã công bố một đề xuất có tiêu đề Đánh giá kiểm soát đối với một số công nghệ mới, trong đó có nội dung bao gồm trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học, điện toán, định vị, hệ thống phân tích dữ liệu, robot... Dựa trên danh sách đề xuất này, Chính phủ Mỹ sẽ xem xét và đánh giá các sản phẩm có liên quan và đưa vào danh sách kiểm soát xuất nhập khẩu. Hiện nay, các công tố viên Mỹ đang đẩy mạnh việc điều tra nhằm vào các công ty Trung Quốc bị cho là có mưu đồ đánh cắp bí mật thương mại. Quan chức Bộ Tư pháp đã tiết lộ, một số văn bản khởi tố đang được xem xét. Những động thái này của Washington chắc chắn sẽ đẩy cuộc đối đầu công nghệ Mỹ-Trung lên một tầng nấc mới trong năm 2019.
Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng đó là lĩnh vực an ninh mạng. Hồi tháng 9-2018, Mỹ đã công bố chiến lược mới về an ninh mạng mới, trong đó nêu rõ ưu tiên phòng thủ của chính phủ liên bang và cam kết tấn công chống lại các tin tặc nước ngoài. Chiến lược này xác định Nga, Trung Quốc là các mối đe dọa chính đối với an ninh mạng của Washington. Bởi vậy, các chuyên gia cho rằng lĩnh vực an ninh mạng sẽ là một trong những nhân tố tác động mạnh mẽ đến mối quan hệ song phương giữa Bắc Kinh và Washington năm 2019.
