10 năm phát triển giống cây - con mới, vẫn nhập 80% giống hoa, rau

Ra mới hàng nghìn giống, vẫn phụ thuộc nhập khẩu

Theo báo cáo của Bộ NNPTNT, từ năm 2010 đến nay, ngành chức năng đã công nhận được 685 giống cây trồng (248 giống được công nhận chính thức, 437 giống sản xuất thử). Trong đó, chỉ riêng giống lúa được công nhận chính thức là 180 giống; giống ngô công nhận chính thức 40 giống ngô lai và 56 giống sản xuất thử.

Trong khi đó, các giống rau, giống hoa được công nhận còn khiêm tốn. Sau 10 năm, mới công nhận chính thức và sản xuất thử 16 giống hoa. Đối với giống lâm nghiệp, từ năm 2010 đến nay, 252 giống mới đã được công nhận chính thức. Các giống được công nhận và chuyển giao vào sản xuất là đối tượng cây mọc nhanh (keo, bạch đàn, thông...), có năng suất cao (đạt từ 20 - 40m3/ha/năm), chất lượng gỗ tốt.

Chăm sóc vườn hoa có nguồn gốc nhập khẩu tại một trang trại ở TP.Đà Lạt, Lâm Đồng.

Trong lĩnh vực chăn nuôi, từ năm 2010 đến nay đã công nhận được 26 dòng/tổ hợp lai vật nuôi mới (vịt PT- Đại Xuyên, gà ri vàng rơm -VCN/VP, gà lai hướng trứng HA, tằm sắn TS1-T, tằm sắn TS1-H, dòng vịt lai thương phẩm VSM6…).

Nhờ việc đã làm chủ công nghệ chọn tạo giống lợn, trọng lượng xuất chuồng tăng từ 68 - 72kg lên 90 - 100kg/6 tháng tuổi; tỷ lệ nạc đối với lợn lai F1 tăng từ 35-38% lên 40 - 42%.

Đối với lĩnh vực thủy sản, từ năm 2010 đến nay đã công nhận 13 giống thủy sản mới, gồm: Cá trắng, cá rô phi chọn giống thế hệ G0, giống cá rô phi chọn giống mặn lợ thế hệ G5, cá nheo Mỹ, tôm sú chọn giống MOINA, tôm thẻ chân trắng thế hệ G1, tôm thẻ chân trắng bố mẹ thế hệ G3…

Hàng năm, các cơ sở sản xuất giống trên cả nước đã sản xuất khoảng 40 tỷ con giống tôm sú; 100 tỷ con giống tôm chân trắng; cá giống nước lợ, nước mặn các loại 5 triệu con; giống nhuyễn thể 20 tỷ con; cua ghẹ giống 25 triệu con; cá giống nước ngọt các loại khoảng 50 tỷ con…

Tuy vậy, theo ông Nguyễn Văn Việt - Vụ trưởng Vụ Kế hoạch (Bộ NNPTNT), công tác nghiên cứu, chọn tạo giống chủ yếu tập trung vào những cây trồng, vật nuôi ngắn ngày, sinh trưởng nhanh. Một số giống mới được công nhận nhưng chưa được sử dụng rộng trong sản xuất. Trong trồng trọt, chủ yếu tập trung chọn tạo giống lúa, ngô... Các loại giống rau ăn lá, điều, một số loại cây ăn quả... chưa được quan tâm đúng mức.

Tỷ lệ sử dụng giống tiến bộ kỹ thuật trong sản xuất một số cây trồng, vật nuôi chưa đạt mục tiêu đề ra. Các địa phương còn tồn tại hiện tượng người sản xuất sử dụng giống cây trồng, vật nuôi chưa đúng quy chuẩn kỹ thuật nên năng suất, chất lượng chưa cao. Các thành phần kinh tế còn ít đầu tư nghiên cứu chọn tạo giống; mối liên kết giữa các cơ quan khoa học với các thành phần kinh tế trong nghiên cứu, sản xuất giống còn thiếu chặt chẽ.

Đánh giá cao những kết quả nghiên cứu, chọn tạo giống cây trồng, vật nuôi trong 10 năm qua, nhưng theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường, con số 80% giống rau, hoa phải nhập khẩu là con số đáng phải suy nghĩ. Con số đó cho thấy, cơ cấu chọn tạo giống đang có sự mất cân đối đáng kể.

Đổi mới theo nhu cầu thị trường

Theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường, ngành sản xuất giống đã góp phần quan trọng, tạo động lực cho ngành nông nghiệp duy trì đà tăng trưởng, thúc đẩy xuất khẩu, đồng thời hình thành hệ sinh thái canh tác hiện đại. Nhờ phát triển nguồn giống tốt, lâm nghiệp đã biến thành một ngành kinh tế với giá trị kim ngạch xuất khẩu vượt 10 tỷ USD, phần lớn nguyên liệu tự túc bằng rừng của Việt Nam.

“Tuy nhiên, đang có sự mất cân đối khá lớn giữa khu vực các viện, trường và tư nhân trong chọn tạo giống. Trong khi các viện trường được trang bị cơ sở vật chất đầy đủ, nguồn nhân lực lớn, thì các cơ sở tư nhân đang khát khao có những điều kiện đó để tạo ra nhiều giống hơn” - ông Cường nêu một thực tế.

Cũng theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường, cơ cấu giống nghiên cứu dường như không có nhiều thay đổi sau 10 năm. Các đơn vị vẫn chủ yếu nghiên cứu các giống ngô, lúa, con nuôi chủ lực như lợn, mà chưa có sự chuyển biến theo nhu cầu thị trường. “Mỗi năm cho ra đời mấy trăm loại giống, nhưng 80% giống rau vẫn nhập nội, giống khoai tây, giống hoa vẫn phải nhập cho thấy các đơn vị chưa nhạy bén, chưa đánh giá được phạm vi rất rộng của thị trường” - ông Cường nói.

Từ thực tế đó, Bộ trưởng Cường yêu cầu các tổ chức, cá nhân phải sản xuất giống theo mệnh lệnh thị trường, không thể khư khư ôm mãi cơ cấu cũ, cần nghiên cứu, chọn tạo giống thích ứng với biến đổi khí hậu, biến nguy cơ thành thời cơ. “Ví dụ, đồng bằng sông Cửu Long cần các giống cây trồng, thủy sản có thể chịu hạn, mặn; khu vực Tây Bắc thay vì trồng ngô thì chuyển sang trồng cây ăn quả, cây dược liệu. Điều quan trọng là phải huy động được sức mạnh của doanh nghiệp trong công tác nghiên cứu, chọn tạo giống để sản xuất sao cho phù hợp nhu cầu thị trường” - Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường nhấn mạnh.

Anh Thơ